Hợp xướng - mô hình âm nhạc cộng đồng cần được bảo tồn và phát triển

Từ các loại hình nghệ thuật dân gian gắn với “hát” như Ca trù (hát cửa đình, hát ả đào), Hát Xẩm, Hát ghẹo, hát Xoan, hát Bài chòi, hát Quan họ… cho đến những làn điệu quen thuộc gần gũi với cuộc sống hơn như các bài lý, các bài dân ca, những điệu hò, ngâm thơ… Khí nhạc trong âm nhạc truyền thống chủ yếu mang hình thức đệm hát, chỉ một phần nhỏ được diễn tấu độc lập trong nhạc cung đình, nhạc lễ.

Trong xã hội hiện đại ngày nay, thị trường âm nhạc cũng không có quá nhiều thay đổi bởi sự độc chiếm thị trường của các ca khúc. Suốt nhiều năm qua, các cấp quản lý vẫn luôn đau đáo tìm ra giải pháp nâng cao khả năng cảm thụ âm nhạc của công chúng, cũng như nhiều nghệ sĩ trình diễn các loại hình âm nhạc khác luôn tìm tòi, sáng tạo những phương thức trình diễn thu hút khán giả để tìm ra chỗ đứng trong nền âm nhạc đương đại.

Khái niệm“Hợp xướng”

Là thuật ngữ âm nhạc không còn quá xa lạ với công chúng yêu âm nhạc tại TP. HCM nói cũng như cả nước. Hợp xướng được hiểu là loại hình tập thể trình diễn một tác phẩm thanh nhạc. Không còn đơn giản chỉ là ngân nga những giai điệu của 1 ca khúc, hợp xướng nâng cao khả năng trình diễn của những thành viên với khả năng hát bè, hát đuổi, đối âm có nhạc cụ đệm và accapella (hợp xướng không nhạc đệm).

Khác với một cá nhân có năng khiếu âm nhạc có thể hát hay một số ca khúc nào đó thì hát hợp xướng đòi hỏi người hát cần có sự học tập, rèn luyện những kỹ năng để có thể hoà giọng và trình diễn thành công những tác phẩm được biên soạn dành riêng cho loại hình nghệ thuật này.

Sức hút của âm nhạc cộng đồng

Hầu hết mọi người trên thế giới đều yêu giọng hát, yêu thanh nhạc và luôn say đắm các ca khúc hay đi vào lòng người. Và cũng có rất nhiều người muốn hát, muốn khoe giọng hát của mình hoặc chỉ đơn giản là muốn được hát trên sân khấu, nhưng không phải ai trong số họ cũng có thể hát đơn ca. Vì không được học tập, rèn luyện, họ chỉ dừng lại ở khái niệm người hay hát và thường được khen là người “có giọng”. Tại Việt Nam, số lượng người “có giọng” và yêu thích ca hát là không nhỏ. Vì vậy, tập hợp nguồn nhân lực này vào các dàn hợp xướng để họ học hỏi, rèn luyện, giao lưu và trình diễn là một giải pháp hoạt động nghệ thuật cộng đồng nhiều tiềm năng.

Trên thế giới hiện nay, mô hình hợp xướng cộng đồng đã phổ biến ở khắp nơi. Mô hình âm nhạc này đã tập hợp nhiều người yêu thích hát lại để cùng chia sẻ đam mê âm nhạc, rèn luyện hát ở nhiều trình độ khác nhau.

Điều đó đã tạo nên những dàn hợp xướng không chuyên nhưng có thể trình diễn những tác phẩm hợp xướng ở trình độ cao. Thành viên của dàn hợp xướng thường làm việc ở nhiều nghề nghiệp khác nhau như kỹ sư, bác sĩ, luật sư…nhưng chung quy lại, họ đều cho cùng niềm đam mê nghệ thuật. Thông thường, vào các dịp lễ thay vì đi du lịch, họ lại cùng nhau tổ chức du lịch trình diễn tại nhiều quốc gia, tham gia các cuộc thi hoặc lễ hội âm nhạc…

Hợp xướng trẻ hoà điệu UYHC (United Youth Harmony Choir)

Có thể nhiều người không biết rằng tại TP. HCM cũng có một dàn hợp xướng cộng đồng như thế. Đó là được thành lập tại Nhạc viện TP. HCM từ năm 2018. Khác với các dàn hợp xướng chuyên nghiệp của Nhạc viện với các thành viên được tuyển chọn từ đội ngũ sinh viên chuyên ngành thanh nhạc, UYHC luôn mở rộng đối tượng đến đông đảo thanh niên sinh sống trên địa bàn TP. HCM. Các ứng viên không cần phải là người đã học về âm nhạc hay có những khả năng đặc biệt mà chỉ cần yêu ca hát và có thời gian rảnh rỗi, ổn định để tham gia các hoạt động thường xuyên của nhóm.

Khi được tuyển chọn làm thành viên của UYHC, các thành viên sẽ được học tập và rèn luyện tại Nhạc viện TP.HCM trong 2 buổi mỗi tuần với nhiều bài học về kiến thức âm nhạc cùng kỹ năng hát hợp xướng như: xướng âm (thị xướng) – nhìn bản nhạc và hát đúng cao độ, giọng điệu của tác phẩm; luyện thanh – rèn luyện các bài tập mà những sinh viên thanh nhạc chuyên nghiệp thực hành đều đặn nhằm tạo cột hơi và mở rộng âm vực của người hát; học nhạc lý để có thể hiểu những ký hiệu âm nhạc, áp dụng trong quá trình xử lý tác phẩm; khả năng hát bè đa dạng tạo màu sắc cho các tác phẩm thanh nhạc…

Mặc dù mới được thành lập cuối năm 2017 nhưng đến nay UYHC cũng đã có những thành tích riêng cho mình với giải II trong Cuộc thi Hợp xướng quốc tế tại Hội An năm 2019. Nhóm đã tham gia hàng chục chương trình biểu diễn ở nhiều quy mô khác nhau. Ngoài sân khấu âm nhạc chuyên nghiệp tại khán phòng Nhạc viện TP.HCM, UYHC còn tham gia nhiều hoạt động thiện nguyện, hoạt động xã hội cho bệnh nhân nhi đồng, bệnh nhân tại bệnh viện ung bướu với mong muốn đem lời ca tiếng hát xoa dịu những nỗi đau, thắp lên ngọn lửa niềm tin yêu đời để các bệnh nhân có thể chiến thắng bệnh tật.

Qua việc tham gia hoạt động hát hợp xướng các thành viên không chỉ đóng góp hữu ích cho cộng đồng, thoả mãn đam mê nghệ thuật mà còn học hỏi được nhiều kiến thức âm nhạc chuyên nghiệp, giải toả những căng thẳng từ những áp lực từ công việc hàng ngày. Bên cạnh đó, rèn luyện hát hợp xướng còn giúp cho từng thành viên nâng cao khả năng âm nhạc, trình diễn, ca hát của mình, giúp tăng cường tư duy và khả năng làm việc nhóm.

TS. NSUT. Hoàng Ngọc Long – Giám đốc Nhạc viện TP. HCM cho rằng, mô hình Hợp xướng cộng đồng nên được quan tâm mở rộng tại các trung tâm văn hoá, các trường đại học, trường phổ thông các cấp vì tính linh hoạt và thuận lợi của nó. Để tổ chức một tốp nhạc nhỏ hay lớn đều tốn chi phí đầu tư về nhạc cụ trong khi đó hợp xướng không hề tốn một khoản chi phí nào. Người Việt yêu thích ca hát nên việc tổ chức hát cũng dễ thu hút hơn.

theo đó, khi tham gia vào một dàn hợp xướng, mỗi cá nhân đều sẽ được rèn luyện và phát triển tư duy âm nhạc tới mức chuyên nghiệp không hề thua kém một dàn nhạc giao hưởng. Đây là một mô hình có thể phát triển khả năng nghệ thuật của con người nên được xem xét cả ở tầm vĩ mô để có những chính sách phù hợp nhằm phát triển nền tảng nghệ thuật đại chúng, góp phần nâng cao khả năng thẩm mỹ âm nhạc của Việt Nam.

"UYHC được xem là mô hình thí điểm đã phần nào chứng minh được tính hiệu quả. Mong rằng mô hình này có thể được lan toả rộng rãi và nhiều nơi sẽ tiến hành thực hiện. Nhạc viện TP. "HCM sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm và những nguồn lực hỗ trợ nếu có những dự án quy mô phù hợp", Giám đốc Nhạc viện TP.HCM Hoàng Ngọc Long nhận định.

Phương Linh