Nam Trung bộ, Tây Nguyên: Khô khát

Nắng, nóng, khô hạn, thiếu nước trầm trọng đã khiến đời sống của hàng triệu hộ dân Nam Trung bộ và Tây Nguyên càng trở nên cùng cực. 

Đọc E-paper

Lúa trồng để cho người ăn thì nay đành cắt cho bò ăn thay cỏ, mía làm củi đốt vì khô còn hơn củi phơi nắng. Sắn, các loại nông sản khác cũng cùng chung số phận: chết khô, chết khát!

"Nắng nóng như ri người còn héo huống chi cây. Làm nông mà nửa năm liền chẳng có một hột mưa, khó mà tránh khỏi đói" bà lão tên Lành ở thung lũng Ayun, Gia Lai khắc khoải nói khi nhìn xuống chân ruộng đã nứt toác. Cặm cụi, bà lão cùng ông lão cắt từng bụi lúa chưa có hạt, khô khốc, gom vào bao mang về.

Những giọt mồ hôi vắt ra từ người để cứu cây chưa kịp chạm mặt đất đã hóa hơi bay về trời. Thôi đành cứu người trước. Nhưng trời nào có thương, cứ nắng hoài nắng mãi. Lúa chết, cây chết thì người sống bằng gì?

Nắng chát chúa hừng hực đổ xuống Nam Trung bộ, Tây Nguyên khiến những nông dân vốn quen nắng quen mưa chịu còn không thấu. "Nắng chi mà ác nghiệt ri trời!", chị nông dân Phú Yên ngửa mặt nhìn trời thở dài giữa trưa trên cánh đồng mấy chục hecta nứt nẻ. Mấy người khác bu lại bên những đoạn kênh thủy lợi giòn rụm rêu mà ngán ngẩm than van. Ông trời nào có nghe được!

Mực nước những con sông vùng thượng du đã cạn dần trong nhiều năm qua

Người dân Nam Trung bộ và Tây Nguyên đang gồng mình chống hạn, đào vét khắp nơi để tìm nước ngầm cứu lúa, cứu cây, cứu người, mong tránh một vụ mùa trắng tay. Nhiều người dù biết, đang đối mặt với nguy cơ thiếu ăn nhưng đành phải cắt bỏ lúa cho trâu bò ăn vì biết chắc không còn nước tưới. Nhiều vùng trắng đất canh tác vì thiếu nước, mà người dân vốn chỉ biết sống bằng cây lúa củ khoai, nay không làm nông còn biết làm gì!

Nước cứu cây đã chẳng thể, đến nước cứu người cũng hiếm hoi. Chưa khi nào người dân Nam Trung bộ và Tây Nguyên lại phải hứng chịu sự oán giận của thiên nhiên một cách tàn khốc như thế. Những công trình đại thủy nông ở Gia Lai, Đắk Lắk, Ninh Thuận đang ngắc ngoải khi mực nước các hồ xuống thấp dưới mực nước chết.

Thảm thực vật xung quanh hồ chứa bị khai thác triệt để, chỉ còn đồi trọc. Nước ngầm theo đó cũng ít đi và chẳng còn nước để dự trữ trong hồ cho việc cứu cây, cứu người nữa. Nhiều nơi ở Gia Lai, người dân đã phải đi làm thuê chỉ để lấy tiền mua nước sinh hoạt hằng ngày. Lãnh đạo tỉnh Gia Lai đã phải công bố thiên tai hạn hán trên địa bàn tỉnh với độ rủi ro cấp 1.

Nông dân Krong Pa (Gia Lai) mót củ mỳ chống đói

Người dân phải vào rừng hứng từng giọt nước từ khe đá để nấu cơm. Nhiều nông dân ở Đắk Nông chẳng buồn lo đến nguồn nước để sản xuất nông nghiệp, bởi ngay nước để con người uống cũng còn thiếu. Ban đầu họ còn nổi "cơn tam bành" với đơn vị cấp nước, kiến nghị tới cả chính quyền tỉnh, nhưng rồi nhận thấy cái khó trong hoàn cảnh ngặt nghèo này, thôi thì đành tự cứu mình trước khi trời cứu!

Ngay cả những đơn vị cấp thoát nước, ban quản lý các hồ đập, cả chính quyền địa phương cũng chia sẻ sự bất lực. Điều đó khiến nhiều người quan ngại và chẳng biết làm gì ngoài việc cầu mưa. Ấy thế nên mới có chuyện nhiều địa phương ở Gia Lai đã phải thuê thầy phong thủy tìm mạch nước để đào giếng tưới cà phê, nước tìm chẳng thấy, thầy lặn mất tăm.

Rồi đến chuyện không tìm được nguồn nước, cả làng góp gạo góp tiền lập đàn cầu mưa, nhưng ông trời cũng chẳng ngó xuống. Những năm trước khoan 10 giếng thì 9 giếng có nước, năm nay khoan 10 giếng chưa chắc một giếng có nước, dù đã sâu tới cả trăm mét.

Người dân Gia Lai chắt từng giọt nước về sinh hoạt

Có những địa phương nắng nóng vượt ngưỡng kỷ lục hàng chục năm đo đếm được. Ấy vậy mà còn nghe nắng hạn sẽ kéo dài đến tháng 7, tháng 8.

Chưa bao giờ lại có đợt hạn "lạ lùng" như thế. Ngoài hàng trăm ngàn hecta cà phê, lúa, hoa màu bị chết khô, đàn gia súc hơn 900.000 con của 5 tỉnh Tây Nguyên và hàng vạn con cừu, con dê ở Nam Trung bộ cũng đang thiếu nước uống, thiếu thức ăn.

Rồi khả năng thiếu nước trong những năm tới sẽ càng trầm trọng khi mực nước ngầm xuống quá thấp do con người dùng máy bơm công suất lớn hút đến cạn kiệt, trong khi độ che phủ của rừng gần như bằng không. Đó là "báo động đỏ” cho vùng đất bao đời nay được liệt vào "rừng mưa nhiệt đới"!

Ở Phú Yên, Khánh Hòa và các tỉnh ven biển Nam miền Trung, nước mặn đã lấn sâu vào nội đồng. Cả nước có tới 1/2 triệu ha lúa bị nhiễm mặn. Trong mùa khô năm 2015, các tỉnh Tây Nguyên đã thiệt hại 1.690 tỷ đồng. Năm nay, với tình hình nắng hạn như bây giờ, chắc hẳn sự thiệt hại còn khủng khiếp hơn.

Người dân Phú Yên tìm nước ngọt

Nhìn dòng người cứu cây mà không cứu được, lam lũ, lặng lẽ giữa nắng trưa mà quặn lòng. Giọt nước mắt chưa kịp lăn xuống gò má bà lão trong đoàn người ấy, đã biến mất. "Khát quá!", bà lão cúi đầu lầm lũi bước.

Ai cứu được cây, cứu được lúa bây giờ? Có lẽ bà lão ấy cũng như bao nông dân khác chẳng thể hiểu được lý do vì sao ông trời làm khô đất, khô người đến thế. Chỉ biết rằng mùa khát này sẽ là mùa thất bát, mùa đói.

Đừng đổ lỗi cho ông trời, cũng đừng đổ lỗi cho mẹ thiên nhiên. Tình trạng thiếu nước hôm nay là cái giá phải trả của việc phá rừng đến gần như sạch ở Tây Nguyên và Nam Trung bộ!

>An Giang không mùa nước

>Đồng bằng sông Cửu Long mùa con nước đỏ

>Đàn Viên: Làng đèn trước gió

MINH NGỌC