Hồ nước của tuổi thơ

Và khi các ruộng, ao, khe đều kiệt nước, sông Ô Lâu nhiễm mặn thì hồ là "cứu tinh" của cây cỏ, cũng là nguồn nước sử dụng của con người.

Hồ xóm Kế của tôi là một cái hồ nhỏ. Hai bên bờ có mấy cái bến nhỏ dẫn xuống hồ, trên đó có kê những tấm bê tông hoặc phiến đá to để giặt áo quần hoặc chất rau xanh sau khi đã chao rửa sạch. Tôi thích lên hồ chơi vào những buổi chiều mùa hè.

Hồ lúc đó sinh động lắm, bến đầu này có người giặt giũ, bến đầu kia có người đang bó rau; lại có bến một o đang chao rong và ở cái bến đầu hồ nơi có mấy lỗ phun nước trong vắt có chị đang gội đầu tóc dài mướt rượt... Tất nhiên lũ con nít lên hồ chơi không chỉ để ngắm hồ, có đứa tát đìa ven bờ hồ bắt cá, có đứa thả câu, có đứa cởi truồng ra tắm...

Nhớ có năm vào mùa mưa, ba tôi chặt cả mấy chục cây tre già rồi vác lên hồ để dầm. Hè đến, khi nước hồ cạn, ba lên hồ vớt tre đem phơi khô để làm rui mè lợp nhà. Ba giải thích tre dầm dưới nước lâu ngày sẽ bền hơn, còn chống được mối mọt. Lại nhớ có lần thằng Thạnh ở nhà hàng xóm vác câu lên hồ câu cá.

Câu một hồi chẳng có con cá nào cắn mồi cả, thế là cả bọn cắm cần câu lại bên bụi cây cạnh hồ và rủ nhau trèo lên độn cát chơi. Mải mê đến trăng lên khi nào chẳng biết, chạy về đến hồ thì cái cần câu đã không còn ở chỗ cũ. Thằng Thạnh mếu máo vì tiếc cái cần câu đẹp. Chợt có đứa phát hiện cái cần câu đang di chuyển giữa mặt hồ, thằng Thạnh lao xuống hồ chụp cái cần câu và reo lên: "Có cá!". Một chú cá trê bằng bắp tay vàng óng ánh dưới trăng được kéo lên...

Trời hạn. Ở cuối hồ xuất hiện chiếc máy đạp nước. Nước hồ cung cấp cho mấy vườn rau trong xóm và cả mấy mẫu ruộng đang làm đòng. Đạp nước, tát nước khoảng mấy ngày thì hồ cạn. Người trong xóm vác chơm lên hồ bắt cá. Cái cảnh chơm cá ào ào những đêm trăng sáng và những tiếng reo khi cá lọt vô chơm giờ thèm được một lần thấy lại.

Từ hồ xóm Kế của tôi theo một đường mòn nhỏ hai bên mọc đầy cỏ gà, chạy ngang qua cánh đồng Bàu Hiểm là đến hồ Thanh Niên. Hồ này được đào vào những năm đầu đất nước hòa bình, là công trình của thanh niên trong xã nên được đặt tên là hồ Thanh Niên.

Hình như đào cả mấy tháng trời mới xong bởi hồi đó làm gì có máy móc mà chỉ có sức người và cuốc, xẻng, triêng gióng. Chưa kể hồi đó thiếu ăn, người nào người nấy ốm nhom nhưng lao động hăng say lắm, vừa đào hồ, gánh đất, mấy chú, mấy o vừa hát hò.

Hồ Thanh Niên khá rộng, ra tới giữa hồ có chỗ lút đầu con nít. Thế nên đứa nào biết bơi mới dám lao ra giữa hồ mỗi khi tắm. Mặt hồ rộng lại không có bến hay đìa nên hồ Thanh Niên là chỗ lý tưởng để con nít xóm tôi chơi trò đóng bẹ chuối thành những chiếc bè nhỏ rồi lấy bì căng buồm để đu thuyền.

Hồ sâu, rong rêu nhiều nên cá nhiều lắm. Cứ cách chừng nửa tháng, vợ chồng ông Én ở ngoài xóm Vạn bên sông Ô Lâu lại lên thả lưới kéo cá, bắt được cả gánh đầy rô, trê, tràu, diếc. Tôi nhớ những mảnh vườn xanh mướt chung quanh hồ với những giàn mướp trĩu quả, những luống rau mơn mởn, những bờ ớt chín đỏ.

Có chú em ở quê, nhà ngay trên lòng hồ cũ xóm tôi hỏi: "Anh nằm mơ thấy hồ à? Thỉnh thoảng em cũng nằm mơ thấy hồ như anh vậy". Chỉ chừng hơn hai chục năm mà những chiếc hồ trong mát, nên thơ của làng tôi đã bị lấp gần hết. Bởi thế nên giờ chỉ còn thấy hồ trong mơ...

PHI TÂN