Trí tuệ nhân tạo có “bóp chết” sự sáng tạo điện ảnh?

“Chuyên gia” phân tích và dự đoán

Ngày nay, AI có mặt ở khắp các lĩnh vực: giúp điều khiển xe hơi, giúp công ty trò chuyện với khách hàng, giúp bệnh nhân tổn thương tế bào thần kinh sớm phục hồi... thậm chí tư vấn cả chuyện yêu đương. Trong lĩnh vực điện ảnh, câu hỏi được đặt ra, liệu dựa vào dữ liệu, AI có thể dự đoán sự thành công hay thất bại của một bộ phim? Nếu điều đó xảy ra, đây có phải là dấu chấm hết cho các dự án điện ảnh độc lập?

Tại Liên hoan phim (LHP) quốc tế Locarno (Thụy Sĩ), CEO Sami Arpa - nhà đồng sáng lập Largo Films và là người phát minh công nghệ LargoAI chia sẻ: “Khi có mặt tại LHP Locarno năm ngoái để giới thiệu nền tảng VOD (video theo yêu cầu) mang tên sofy.tv, tôi được nhiều chuyên gia trong ngành điện ảnh tiếp cận. Họ phần lớn là các nhà sản xuất và nhà phân phối, hỏi tôi rằng liệu AI được phát triển cho sofy có thể giúp dự đoán mức độ thành công của một bộ phim?”. Từ mục đích ban đầu là một công cụ phân tích, giúp người dùng chọn phim phù hợp với sở thích, AI bắt đầu được Sami Arpa điều chỉnh để hỗ trợ tốt hơn các nhu cầu khác của ngành điện ảnh.

LargoAI hoạt động dựa trên cơ sở dữ liệu của khoảng 30.000 bộ phim. Theo quy trình máy học từ trên xuống, các thuật toán bắt đầu nhận biết và hiểu các “mẫu số chung” ở cả cấp độ thấp lẫn cấp độ cao. Không chỉ các yếu tố chính như diễn xuất và âm nhạc được xem xét, mà một loạt chi tiết nhỏ hơn cũng được phân tích, như cách nhân vật di chuyển, màu tóc hoặc các vật dụng mà họ dùng. Tuy nhiên, điều mà AI không thể làm được là giải thích các kết quả. “Xác định lý do tại sao là một thử thách kế tiếp đối với chúng tôi”, Sami Arpa cho biết. 

Mỗi quốc gia có nền văn hóa riêng biệt, AI có thể điều chỉnh tùy vào việc phim sẽ được phát tại quốc gia nào. Chẳng hạn, ở Mỹ, nếu các nội dung mang sắc màu “kinh dị” của phim được nâng lên 10%, sẽ tăng cơ hội “hốt bạc” tại các phòng vé, thì ở Ý - nơi hài kịch đang thoái trào, thêm một chút chính kịch sẽ giúp phim có nhiều khán giả hơn. 

Phim được chiếu cho khán giả truyền hình, chiếu rạp, hay dự LHP? Nhà làm phim muốn tạo ra tác phẩm nghệ thuật độc đáo hay nhắm vào túi tiền của người xem? Cho dù ý định của nhà làm phim là gì, AI đều có thể giúp họ. 

AI và hy vọng

Dù công nghệ có tiến bộ đến đâu, AI cũng sẽ không bao giờ chính xác 100%. Một chiếc ô tô tự vận hành có thể nhận biết những chiếc xe khác, nhận biết con người hoặc các chướng ngại vật khác. Nhưng trong phim ảnh, vấn đề phim hay/dở tùy thuộc vào đánh giá của từng người. Chính tính chủ quan đã làm cho khái niệm về một bộ phim “hay” trở nên trừu tượng và khó nắm bắt hơn. Dù một bộ phim được xây dựng phù hợp với cái gọi là “nhận thức thông thường”, đánh đúng thị hiếu đám đông, mang lại thành công thì nhà làm phim vẫn không thể tin tưởng vào dự đoán của công nghệ một cách mù quáng. Sami Arpa cũng tỏ ra hoài nghi việc nghệ thuật thứ bảy sẵn sàng chấp nhận một bộ phim được xây dựng hoàn toàn từ AI.

Tuy nhiên, AI có thể giúp đánh giá những trào lưu của bộ môn nghệ thuật này. Sau khi kiểm tra dữ liệu tất cả phim giành giải Oscar từ mùa giải 2017-2018, tại buổi thuyết trình cho Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Hoa Kỳ vào tháng 2/2019, AI tiết lộ phần lớn bộ phim đạt giải, dù ở hạng mục nào, đều có những “mẫu số chung” đáng ngạc nhiên. 

Chẳng hạn, Hollywood rất chuộng những phim kể về hành trình của người hùng. Tuy nhiên, điện ảnh châu Âu lại không có được một sự rõ ràng như vậy, do tính đa dạng của nó cũng như việc có quá ít dữ liệu để thuật toán làm việc. Vấn đề tương tự cũng xuất hiện khi đánh giá các diễn viên mới: Dù cơ sở dữ liệu LargoAI chứa hơn 200.000 diễn viên, thuật toán chỉ có thể dự đoán với điều kiện diễn viên phải sở hữu có một hồ sơ phim đủ dày để phân tích. 

Trong một ngành công nghiệp luôn lấy lợi nhuận làm thước đo cho mọi giá trị, liệu điện ảnh độc lập có khả năng bị AI “tiêu diệt”? Sami Arpa cho rằng, AI tốt nhất nên giữ vai trò như một công cụ hỗ trợ. Ông nói: “Tôi thực sự thích điện ảnh nguyên bản. Theo tôi, mối nguy hiểm không phải là việc sử dụng AI, mà là tính công bằng của điện ảnh ngày càng ít đi, bởi những quyết định lớn thường do một số ít người có quyền lực định đoạt. Tôi hy vọng AI có thể giúp giải quyết tình trạng này bằng cách đưa ra dự đoán một bộ phim, thậm chí một tác phẩm độc lập nhỏ bé, có khả năng tìm được khán giả cho riêng mình”. 

An My Nguyễn