Cơ cấu ngân sách nhà nước và quản lý nợ công: Thay đổi và thách thức

* Chi NSNN tiếp tục được dư luận quan tâm. Ông nhận xét thế nào về vấn đề này?

PGS-TS. Đinh Trọng Thịnh - Học viện Tài chính

- Theo báo cáo của Bộ Tài chính, tỷ lệ huy động vào NSNN năm 2020 đạt 24,5% GDP, cao hơn mức kế hoạch đề ra là 23,5%. Cơ cấu nguồn chi NSNN đã được tái cấu trúc và thực hiện một cách kiên quyết. Chi đầu tư phát triển trong giai đoạn 2016-2020 tăng dần, lên mức 27-28% tổng chi NSNN, vượt mục tiêu đề ra là 25-26%. Tỷ trọng chi thường xuyên đã giảm còn 60,5% trong năm 2020, thấp hơn mục tiêu đề ra là 64%. Đây là một nỗ lực rất lớn của Chính phủ vì đã cắt giảm rất lớn các khoản chi thường xuyên chưa thực sự cấp bách, trong khi vẫn đảm bảo nguồn ngân sách để điều chỉnh lương cơ sở, thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội và phòng, chống thiên tai, dịch bệnh. Đặc biệt, trong năm 2020, chỉ tiêu giảm biên chế công chức đã thực hiện tương đối cao, 8,7%, biên chế viên chức hưởng lương ngân sách giảm hơn 7,56% cũng góp phần giảm chi tiêu thường xuyên NSNN.

Tỷ lệ bội chi NSNN đã được kiểm soát tốt và giảm dần qua các năm, nên mặc dù tăng 4,99% GDP, tăng 1,55% so với dự toán nhưng cả giai đoạn 2016-2020 vẫn đạt khoảng 3,8% GDP, thấp hơn chỉ tiêu cả giai đoạn là 3,9% GDP được Quốc hội đề ra. 

Giai đoạn 2016-2019, tốc độ tăng nợ công giảm còn 6,8%, tương đương với tốc độ tăng trưởng kinh tế. Đây là một cố gắng rất lớn khi tốc độ tăng nợ công của giai đoạn 2011-2015 là 18,1%. Mặc dù tỷ lệ nợ công về số tuyệt đối vẫn tăng, nhưng tỷ lệ nợ công so với GDP giảm dần, từ mức 63,7% GDP năm 2016 xuống còn 55% năm 2019 và lên 56,8% GDP năm 2020. Cơ cấu nợ công trong nước, nước ngoài được điều chỉnh theo hướng bền vững hơn. 

* Ông nhận xét thế nào về những chỉ tiêu thu chi NSNN mà Chính phủ vừa đưa ra cho giai đoạn 2021-2025?

- Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2021-2025 bình quân khoảng 6,5-7%, Chính phủ dự kiến tổng thu NSNN khoảng 7,8 triệu tỷ đồng, gấp 1,2 lần so với giai đoạn 2016-2020. Tỷ lệ huy động vào NSNN bình quân khoảng 15-16% GDP, trong đó từ thuế, phí khoảng 13-14% GDP đã điều chỉnh. Mức độ huy động từ thuế, phí bình quân 5 năm tới đạt 13-14% GDP điều chỉnh, về cơ bản tương ứng với mức huy động của các nước ASEAN-5. Nếu tính theo GDP hiện hành, mức huy động vào NSNN giai đoạn 2021-2025 khoảng 19-20%.

Về chi NSNN, dự kiến 5 năm tới gấp 1,3 lần giai đoạn 2016-2020, trong đó chi đầu tư phát triển chiếm 27-28% nhằm hỗ trợ nền kinh tế khôi phục sau đại dịch Covid-19. Tiếp tục giảm tỷ lệ chi thường xuyên nhưng phải đảm bảo chế độ chi cho con người, chi an ninh, quốc phòng, chi phát triển kinh tế - xã hội, các dịch vụ công thiết yếu. 

Bội chi NSNN bình quân giai đoạn 2021-2025 khoảng 3,7% GDP và giảm dần, trong đó năm 2021 dự kiến 4% GDP điều chỉnh và đến năm 2025 giảm còn 3,4% GDP. Nợ công đến năm 2025 ước khoảng 47,5% GDP điều chỉnh (khoảng 60,4% GDP chưa điều chỉnh). Đó là những chỉ tiêu rất tích cực nhưng đầy thách thức đối với nền kinh tế và các cơ quan quản lý nhà nước trong bối cảnh nền kinh tế thế giới còn tiềm ẩn nhiều rủi ro; hạn mặn, lũ lụt, dịch bệnh đang là những yếu tố tác động không thuận lợi đến quá trình phục hồi và phát triển nền kinh tế.

* Theo ông thì làm thế nào để hoàn thành được các chỉ tiêu thu chi NSNN trong giai đoạn mới?

- Trước hết, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về thu NSNN, cải cách hệ thống thuế theo hướng bao quát các nguồn thu, mở rộng cơ sở thu, nhất là các nguồn thu thuế mới phù hợp với thông lệ quốc tế, đảm bảo tỷ trọng giữa thuế trực thu và thuế gián thu ở mức hợp lý, nghiên cứu và áp dụng vào thực tiễn thuế tài sản, thuế tài nguyên, thuế bảo vệ môi trường; đảm bảo tính trung lập, công bằng của thuế, tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi để đảm bảo nguồn thu bền vững. Kiên quyết cắt giảm những khoản chi chưa cấp thiết, đảm bảo tính hiệu quả chi đầu tư công, quyết liệt tinh giản biên chế, đẩy mạnh đổi mới khu vực sự nghiệp công lập, tiết kiệm chi thường xuyên. Nghiên cứu giảm dần cơ chế lồng ghép ngân sách để đảm bảo tính chủ động của các địa phương và vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương trong điều kiện mới. 

* Cảm ơn ông! 

Song Anh