Hỗ trợ của Chính phủ cần đặt trong bối cảnh mới

Phát biểu này cũng chính là mối quan tâm gần đây của cộng đồng doanh nhân khi các thành viên Chính phủ mới vừa chính thức nhận nhiệm vụ tại nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV. Họ cho rằng: “Chính phủ tới đây cần đặt trong bối cảnh mới. Điều đó đồng nghĩa với việc những hỗ trợ của Chính phủ cần đặt trong bối cảnh mới”.

Có thể nói,Việt Nam đang đứng trước cơ hội tuyệt vời để tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu theo một cách khác, hội nhập quốc tế theo một cách khác, khi Covid-19 làm thức tỉnh cả thế giới. Xuất khẩu của Việt Nam sang các nước thành viên Hiệp định CPTPP tăng 26-36% tùy mặt hàng, một mức tăng khá sau gần hai năm thực hiện, trong bối cảnh chịu tác động của dịch Covid-19. Tuy nhiên, việc các cơ quan nhà nước chưa đưa ra thông tin một cách đúng mực, trở thành nguyên nhân chính khiến nhiều doanh nghiệp khó hoặc không được hưởng lợi từ hiệp định này. 

Cùng với đó là tình trạng thiếu thông tin về các FTA. Vào tháng 8 năm ngoái, thông tin tập trung mạnh vào EVFTA, như thể đó là mục tiêu số một của Việt Nam. Điều này, gần như làm cho mọi người quên CTTPP. Đến khi có RCEP, lại cổ động rất nhiều cho hiệp định này khi cho đây là một thị trường tương đối dễ tính, dễ hơn cho doanh nghiệp Việt Nam thâm nhập. 

Với khát vọng vươn lên thay đổi mình, nâng cấp mình trên các mặt, nếu tiếp tục làm ăn với các thị trường dễ tính, doanh nghiệp Việt sẽ không thể lớn, không thể trưởng thành. 

Việt Nam - thị trường gần 100 triệu dân - là một thị trường lớn trong khu vực, nhiều nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam là vì quy mô của thị trường. Nếu nhìn vào sự thâm nhập của các nhà bán lẻ lớn nhất Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản... có thể thấy được họ đánh giá thế nào về thị trường nội địa Việt Nam. Như vậy, nếu cứ để hàng hóa Việt Nam ở chuẩn thấp, tiếp tục xuất khẩu hàng hóa sang các thị trường dễ tính thì Việt Nam sẽ mãi là nơi sản xuất giá rẻ cho chính Việt Nam và các thị trường xuất khẩu.

Một điều đáng tiếc, các bộ ngành, kể cả Bộ Công Thương, khi nói về lợi ích từ các FTA đều đề cập đến xuất khẩu và FDI. Nhưng với các cơ hội nâng cao nguồn lực cho doanh nghiệp trong nước thường bị chìm đi. Mọi ưu tiên để dành cho số một và hai đó, đến kế tiếp thì không còn gì. 

Ngay trên sân chơi trong nước, cái doanh nghiệp cần là thể chế cho doanh nghiệp trong nước phát triển. Tuy nhiên, những cải cách thời gian qua vẫn giữ tâm lý e ngại FDI, nên lo nhiều hơn cho doanh nghiệp FDI. Tất cả vướng mắc trong môi trường kinh doanh, những thể chế chậm cải thiện, tác động tiêu cực lớn nhất vẫn đè lên doanh nghiệp trong nước, không phải các doanh nghiệp nước ngoài. 

Việt Nam từ lâu đã khao khát phát triển công nghiệp phụ trợ, khi các đối tác bên ngoài hưởng ứng thì doanh nghiệp Việt gần như không phát triển được. Nhưng bây giờ, trong CTTTP, Nhật Bản là quốc gia đầu tiên khuyến khích các doanh nghiệp nước này trở về chính quốc hay đầu tư sang quốc gia khác, ngoài Trung Quốc. Úc cũng đang tìm kiếm chuỗi cung ứng tương tự. Hay trong EVFTA các nước thành viên khối này cũng đang tìm kiếm những chuỗi cung ứng mới. Mong muốn của Việt Nam và các đối tác quốc tế đang gặp nhau, đó là bớt đi sự lệ thuộc vào Trung Quốc. Đây là cơ hội tuyệt vời, Việt Nam cần tận dụng để vượt lên. 

Một cơ hội khác nữa cũng đang đến với Việt Nam. Chưa bao giờ cơ hội về công nghệ lớn như hiện nay, cũng như sức ép phải tham gia ứng dụng các ngành công nghệ mới như bây giờ. Cho nên, những hỗ trợ của Nhà nước cần chuyển mạnh sang hỗ trợ hai khía cạnh này để tham được các chuỗi cung ứng mới, từ đó nâng cao giá trị gia tăng của Việt Nam trong các sản phẩm, kể cả sản phẩm của các doanh nghiệp FDI, cũng như nâng cao về trình độ công nghệ, trình độ quản trị doanh nghiệp và con người. 

Nền kinh tế thiếu vắng những doanh nghiệp tầm trung lâu quá rồi, làm thiệt thòi cho những ngành sản xuất. Nhà nước cần tập trung hỗ trợ để thay đổi cách tiếp cận về hỗ trợ, nếu tiếp tục cách hỗ trợ cũ, sẽ không bứt phá được với thời cơ mới. Chính phủ bên cạnh hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần hỗ trợ mạnh hơn để các doanh nghiệp lớn bật lên được. Việt Nam cũng cần sự lớn mạnh của các doanh nghiệp tập trung, bởi phát triển công nghiệp phụ trợ đòi hỏi rất nhiều ở quy mô tầm trung. Sự kết nối giữa các doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp tầm trung với các doanh nghiệp nhỏ sẽ tạo thành sự liên kết bền vững. 

Nguyễn Hoàng