Chiếm đoạt văn hóa: Chuyện xưa mà không cũ của giới thời trang

Zara, Patowl và Anthropologie bị cáo buộc sử dụng các mẫu họa tiết đặc trưng của cộng đồng người Mexico

Bức thư có chữ ký của Bộ trưởng Bộ Văn hóa Mexico - Alejandra Frausto được gửi đến ba công ty trên, yêu cầu họ trình bày rõ vấn đề. Theo đó, Zara bị cáo buộc sử dụng họa tiết đặc trưng của cộng đồng Mixteca bản địa ở San Juan Colorado trong việc tạo ra chiếc váy midi màu bạc hà. Những thiết kế này tương tự chiếc váy huipil truyền thống, được xem như một phần bản sắc của phụ nữ và thợ thủ công địa phương, phải mất ít nhất một tháng để làm ra nó. Anthropologie bị cáo buộc lấy cắp ý tưởng thiết kế thêu do cộng đồng Mixe của Santa Maria Tlahuitoltepec phát triển để sản xuất quần shorts màu xanh da trời.

Patowl đã bị tố sao chép một mẫu từ cộng đồng Zapotec ở San Antonino Castillo Velasco cho áo cánh hoa, được trang trí bằng ren và thêu tinh xảo. Nội dung bức thư chỉ rõ thương hiệu này đã sao chép kỹ thuật hazme si puedes phức tạp của cộng đồng thiểu số Mexico.

Trong những năm trở lại đây, truyền thông và dư luận ngày càng quan tâm việc các hãng thời trang được hưởng lợi từ việc đưa vào những thiết kế, họa tiết mang đậm phong cách của một số bộ tộc thiểu số, nhưng lại không đề cập rõ nguồn gốc của các thiết kế ấy và cũng không có bất cứ sự đóng góp nào cho các bộ tộc thiểu số. Những thiết kế này thường được sản xuất bởi các cộng đồng nghèo khó nhưng khi qua tay thương hiệu, chúng có tên "boho sang trọng" với giá hàng trăm hay hàng nghìn USD.

Mùa Thu năm ngoái, Bộ Văn hóa Mexico tuyên bố sẽ không dung thứ cho việc chiếm đoạt văn hóa. Vào tháng 2 năm nay, Viện Nghệ nhân Oaxaca (miền Nam Mexico) đã buộc tội thương hiệu quần áo Zimmermann của Úc vì đã lấy họa tiết của cộng đồng Mazatec cho bộ sưu tập Resort 2021. Đáp lại, thương hiệu này giải thích rằng sự trùng hợp này là "không cố ý" và liền thu hồi dòng sản phẩm "có vấn đề" khỏi thị trường.

Dù các tổ chức văn hóa tại Mexico đang chú trọng việc tôn vinh, bảo tồn các kiểu dáng và họa tiết trong trang phục truyền thống của những bộ tộc thiểu số, nhưng nhiều luật sư cho rằng điều này vẫn là chưa đủ bởi khi ra trước pháp luật, những di sản này đều cần phải chứng minh đã đăng ký bản quyền sở hữu trí tuệ. Để làm được điều này đòi hỏi phải theo đuổi đến cùng một quy trình mất nhiều thời gian và chi phí. Đây rõ ràng là một thách thức đối với các bộ tộc thiểu số. 

Trang Nguyễn