Phát phiếu mua hàng thay vì phát tiền

Với việc phải giãn cách xã hội kéo dài ở nhiều tỉnh, thành và yêu cầu "ai ở đâu ở đấy” thì cần phải tính toán để có ngay các chính sách về kinh tế - xã hội phù hợp. 

Dòng người chạy xe máy hàng trăm, hàng nghìn kilomet từ miền Nam về các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên diễn ra trong những ngày qua cho thấy yêu cầu "ai ở đâu ở đấy” là vấn đề không đơn giản. Vì thế, nếu thiếu vắng các chính sách kinh tế - xã hội song hành để giải quyết kịp thời các vấn đề phát sinh, nhất là tình trạng khó khăn của những người yếu thế, lao động phổ thông không có việc làm và thu nhập nhiều tháng nay thì kết quả phòng, chống dịch sẽ không đạt được như kỳ vọng.

Trong tình hình hiện nay, TP.HCM và các tỉnh, thành phía Nam khó có lựa chọn nào khác ngoài việc tiếp tục thực hiện giãn cách, cách ly xã hội để phòng chống dịch, bảo vệ sức khỏe, sinh mạng con người. Điều này cũng đồng nghĩa với việc phải chấp nhận tình trạng hàng triệu người lao động tiếp tục không có việc làm và hàng loạt doanh nghiệp phải phá sản.

Gói hỗ trợ 26.000 tỷ đồng của Chính phủ đang được triển khai. Tuy các thủ tục đã đơn giản hơn, thời gian xem xét giải quyết nhanh hơn nhưng vẫn còn những hạn chế từ việc nộp hồ sơ, giấy tờ đăng ký nhận hỗ trợ cho đến việc xác định người được hỗ trợ theo quy định. 

Chính vì vậy, thiết nghĩ, Chính phủ cần sớm có thêm một gói hỗ trợ hiệu quả hơn cả về an sinh xã hội lẫn kích thích kinh tế; không nên theo lối cũ của gói hỗ trợ 62.000 tỷ đồng năm 2020 và gói 26.000 tỷ đồng ban hành vào đầu tháng 7/2021 vừa qua. 

Nên tham khảo kinh nghiệm của Đài Loan về chính sách “Phiếu mua hàng kích thích tiêu dùng gấp ba lần”, đã thực hiện trong năm 2020. Tức mỗi người dân khi chi trả 1.000 đài tệ sẽ được đổi lấy phiếu mua hàng trị giá 3.000 đài tệ. Chính sách này cũng không phải hiếm quốc gia thực hiện để hỗ trợ người dân, kích cầu tiêu dùng, chống suy thoái kinh tế. Chính sách này tuy có hạn chế về việc không phân biệt đối tượng cần hỗ trợ nhưng trong tình hình hiện nay sẽ vừa kịp thời hỗ trợ người dân có điều kiện mua nhu yếu phẩm  vừa kích cầu tiêu dùng để hạn chế tác động tiêu cực lên nền kinh tế.

Để đề xuất tổng mức chi cho gói hỗ trợ mới này, nếu có, mức hỗ trợ phiếu mua hàng cho mỗi người dân bao nhiêu là phù hợp cần những số liệu đáng tin cậy về tình hình thu chi ngân sách từ đầu năm 2021 đến nay cũng như các quỹ của Nhà nước. 

Số liệu của Tổng cục Thống kê về tình hình kinh tế cho thấy, tổng thu ngân sách nhà nước tính đến giữa tháng 7 ước đạt 819.400 tỷ đồng, bằng 61% dự toán năm 2021 và hiện bội thu khoảng gần 62.000 tỷ đồng. Thêm vào đó, bội chi ngân sách nhà nước năm 2020 dưới 4% GDP, tính chung giai đoạn 2016-2020 bội chi bình quân khoảng 3,6% GDP. Mặc dù dự báo các tháng còn lại của năm 2021 thu ngân sách nhà nước sẽ khó khăn hơn nhưng các số liệu trên cho thấy chúng ta có dư địa để sớm thiết kế các chính sách tài khóa, bao gồm chính sách phát phiếu mua hàng cho dân.

Nếu Nhà nước phát cho mỗi người dân phiếu mua hàng tương ứng 500.000 đồng thì với dân số gần 98 triệu người hiện nay cần 49.000 tỷ đồng. Gói hỗ trợ này cùng với gói hỗ trợ đang thực hiện tổng cộng là 75.000 tỷ đồng, lớn hơn 20% so với gói hỗ trợ năm 2020.

Trong gói hỗ trợ mua hàng, chẳng hạn như phiếu có giá trị sử dụng từ khi phát hành đến tháng 12/2021, chỉ mua hàng, không quy đổi thành tiền. Phiếu mua hàng cần được giới hạn thanh toán cho việc mua nhu yếu phẩm, tập trung vào những sản phẩm phục vụ nhu cầu ăn, mặc, thuốc men hằng ngày và hướng đến đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người có thu nhập thấp. Phiếu mua hàng phát cho toàn dân, dễ dàng thực hiện, đảm bảo bình đẳng với mọi người dân. 

Mục tiêu đặt ra là làm sao để 20% dân số trong nhóm có thu nhập thấp nhận được khoảng 80% số tiền từ gói hỗ trợ này. Muốn vậy, cùng với chính sách này, Nhà nước nên phát động một chương trình đặc biệt “tương thân tương ái” để vận động, kêu gọi những người có việc làm và không khó khăn tặng lại phiếu mua nhu yếu phẩm, hoặc tặng nhu yếu phẩm mua được cho những người cần được hỗ trợ. Trong đó, kêu gọi tất cả công chức, viên chức nhà nước nếu không quá khó khăn thì nhường lại phiếu mua hàng cho người nghèo. Từ đó, cổ vũ, tạo ra hiệu ứng xã hội chung tay góp sức ủng hộ những người đang gặp khó khăn. 

TS. Nguyễn Thanh Trọng