Đổi mới khôi phục doanh nghiệp thích ứng với đại dịch

Buộc phải thay đổi

Trong bối cảch dịch bệnh bùng phát, nhiều DN tìm được cách duy trì hoạt động. Từ đó bắt đầu xuất hiện những xu hướng mới. Khi khách hàng mua hàng trực tuyến nhiều hơn, buộc DN phải thay đổi gói sản phẩm và phương thức bán hàng. Khi chuỗi cung ứng truyền thống bị gián đoạn hoặc không ổn định, buộc DN phải tìm phương án cung ứng khác. Khi đối tác không thể trực tiếp kiểm soát chất lượng tại nhà máy, buộc DN phải thay đổi công nghệ sản xuất theo hướng giúp khách hàng theo dõi chất lượng từ xa. Khi Chính phủ quy định các biện pháp đảm bảo an toàn phòng dịch, buộc DN phải thay đổi cách bố trí sản xuất, làm việc, hội họp, báo cáo từ xa. Đó là những xu hướng mới DN cần nắm bắt để thích ứng trong bối cảnh dịch bệnh.

Đổi mới để phù hợp với xu hướng mới là yếu tố quyết định đến việc khôi phục DN. Mức độ thành công của quá trình này phụ thuộc vào mức độ phù hợp nguồn lực của mỗi DN. Có rất nhiều vấn đề cần thay đổi, như gói sản phẩm, phương thức xúc tiến thương mại, kiểm soát chất lượng, chuỗi cung ứng, bố trí sản xuất, kỹ năng của đội ngũ, bán hàng... Mấu chốt của nút thắt đổi mới các hoạt động này là mức độ chuyển đổi số của DN và tính sẵn sàng của đội ngũ. Nếu chuyển đổi số thành công và chuẩn bị tốt tâm thế sẵn sàng cho người lao động thì sẽ dễ thực hiện những thay đổi khác. 

Việc thay đổi dễ hay khó còn phụ thuộc vào dư địa khôi phục của mỗi DN, biểu hiện qua những giá trị vô hình và hữu hình. Giá trị vô hình bao gồm uy tín DN, dữ liệu khách hàng, tính chuyên nghiệp của hệ thống quản lý, tính năng động và sáng tạo của đội ngũ, tính ổn định của đối tác kinh doanh; giá trị hữu hình như tài sản cố định, tiền mặt phải thu, tồn kho, nợ và khả năng trả nợ, cấu trúc vốn, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận...

Nếu uy tín của DN cao sẽ dễ thu hút khách hàng trở lại, khi có nhiều khách hàng sẽ dễ tìm được đơn hàng mới. Bên cạnh đó, tính chuyên nghiệp của hệ thống sẽ giúp đáp ứng tốt nhu cầu khách hàng, đối tác kinh doanh không bị thiệt hại nhiều sẽ giúp DN giảm bớt rủi ro khi giao dịch; còn nguồn tài chính lành mạnh giúp DN dễ dàng đầu tư cho những thay đổi. 

Lựa chọn cách thay đổi

Lựa chọn cách thay đổi tùy vào mức độ phù hợp với xu hướng mới và dư địa khôi phục của mỗi DN. Có 4 cách để DN lựa chọn như sau:

- Lý tưởng nhất là tính phù hợp cao với xu hướng mới và dư địa đổi mới tốt, khi đó DN nên chủ động kiến tạo giá trị mới để vượt lên giành thị phần. 

- Nếu mức độ phù hợp với xu hướng mới thấp nhưng dư địa đổi mới khôi phục cao, DN có thể lựa chọn cách đầu tư hoặc mua lại các ý tưởng sáng tạo phục vụ cho đổi mới. 

- Nếu mức độ phù hợp với xu hướng đổi mới cao nhưng dư địa đổi mới khôi phục thấp, DN có thể lựa chọn cách liên minh với đối tác có tính đổi mới cao để cùng thực hiện đổi mới. 

- Khó nhất là đối với DN mà mức độ phù hợp với xu hướng đổi mới và dư địa đổi mới khôi phục đều hạn chế. Khi đó, DN cần linh hoạt tìm nút thắt trong hàng loạt vấn đề cần thay đổi và tìm cách đổi mới từng bước, tranh thủ sự giúp đỡ của đối tác kinh doanh. 

Có nhiều vấn đề mà DN cần thay đổi cho phù hợp với bối cảnh kinh doanh mới. Kinh doanh trong bối cảnh đại dịch, DN cần thay đổi liên quan đến sản phẩm, bố trí sản xuất, phân phối, cung ứng, kiểm soát chất lượng, hệ thống báo cáo, làm việc, quản lý nhân sự.

Khách hàng của DN bất kỳ có hai nhóm, bao gồm khách hàng tiêu dùng cuối cùng và khách hàng DN. Khách hàng có xu hướng mua hàng trực tuyến nên DN phải giới thiệu sản phẩm trên các sàn thương mại điện tử, chợ trực tuyến, trên các trang mạng xã hội hoặc quảng bá trên nền tảng Internet. Để bán sản phẩm cho khách hàng tiêu dùng cuối cùng, DN cần thay đổi thiết kế sản phẩm theo hướng tiện lợi cho nhân viên giao hàng và hướng dẫn tỉ mỉ cho khách hàng sử dụng.

Khách hàng DN không có điều kiện đến nhà máy để kiểm tra chất lượng sản phẩm, buộc DN phải tích hợp công nghệ số như sử dụng camera, điện toán đám mây, kết nối Internet để minh bạch hóa các thông số về chất lượng. Khi DN giới thiệu sản phẩm, không chỉ giới thiệu giá trị sử dụng mà còn giới thiệu đầy đủ các thuộc tính đó nhằm thuyết phục khách hàng tốt hơn. 

Việc cung ứng nguyên liệu đầu vào nhanh chóng, liên tục, ít bị gián đoạn, đảm bảo chi phí hợp lý là rất khó đối với nhiều DN hiện nay. Do đó, DN cần có nhiều phương án trong xây dựng chuỗi cung ứng đầu vào. Có những quốc gia cung cấp nguyên liệu với giá thấp nhưng có thể bị gián đoạn do chính sách kiểm soát dịch của nước họ. Nhưng cũng có những DN cung cấp nguyên liệu đầu vào với giá cao hơn, ổn định hơn bởi nước họ kiểm soát dịch cởi mở, nhất là khâu lưu thông. Chính sách kiểm soát dịch mỗi quốc gia mỗi khác, việc xây dựng nhiều phương án cung ứng từ nước ngoài đan xen với phương án cung ung nội địa là rất quan trọng nhằm ổn định nguyên liệu sản xuất.

Ưu tiên cho làm việc từ xa là xu hướng gần như bắt buộc đối với DN trong bối cảnh Covid-19 còn tiếp diễn. Làm việc luôn đi kèm với báo cáo, thảo luận, ra quyết định kịp thời. Do vậy, cần đầu tư cho chuyển đổi số để tự động hóa từ nhận đơn hàng, tính toán định mức đầu vào, lịch trình sản xuất, theo dõi quá trình sản xuất, tiếp nhận phản hồi của khách hàng...

Khi chuyển đổi số thành công, dữ liệu về khách hàng, nhà cung cấp và giao dịch được lưu giữ và được tự động xử lý. Khi đó, nhà quản trị dễ phát hiện các vấn đề đang tồn tại cũng như xu hướng tiêu dùng mới. 

Mọi thay đổi đều gặp trở ngại bởi thói quen của người lao động, đặc biệt thay đổi trong bối cảnh đại dịch. Trở ngại này càng nan giải hơn vì tâm lý lo lắng về an toàn phòng bệnh. Việc động viên, truyền cảm hứng tích cực tác động đến tâm lý, tình cảm của người lao động là đặc biệt quan trọng trong lúc này. Làm sao để người lao động nhận thức được sự  thay đổi là việc sống còn của DN cũng như sự phát triển nghề nghiệp của họ. 

Có rất nhiều vấn đề cần thay đổi để thích ứng với Covid-19, DN cần nhận diện sự phù hợp với xu hướng mới và dư địa khôi phục để lựa chọn cách làm phù hợp. Nguồn lực luôn có hạn, cần xác định nút thắt và ưu tiên nguồn lực để tháo gỡ nút thắt, lúc đó sẽ kéo theo những thay đổi khác dễ dàng hơn. Quá trình này là lý tưởng, cực nhọc hay nan giải tùy vào hoàn cảnh của mỗi DN.  

TS. Huỳnh Thanh Điền