Quản trị doanh nghiệp gia đình thời công nghệ số

Mô hình DN gia đình luôn đối mặt nhiều thách thức

Tại tọa đàm "Quản trị doanh nghiệp  gia đình thời công nghệ số” do Câu lạc bộ Doanh nhân Sài Gòn tổ chức, các diễn giả cho rằng DN gia đình được thành lập và hoạt động dựa trên Luật DN. Thành viên và cổ đông thuộc cùng một gia đình, nắm giữ gần như toàn bộ vốn điều lệ hay cổ phần DN.

Ưu điểm của mô hình này là sự thuận lợi trong việc đưa ra các yêu cầu, chính sách quản lý và hạn chế tác động bên ngoài. Việc tổ chức và xử lý vấn đề linh hoạt, song đôi khi còn phụ thuộc vào truyền thống, phép tắc riêng của gia đình.

Đặc biệt, sự tin tưởng, hợp tác giữa những người đứng đầu DN gia đình thường chặt chẽ hơn so với các mô hình khác. Thành viên cũng làm việc với tinh thần trách nhiệm cao để giữ gìn "di sản" của dòng họ, hỗ trợ đắc lực trong xây dựng niềm tin với các đối tác làm ăn.

Tuy nhiên, nhược điểm của mô hình này là khó khăn trong huy động vốn đầu tư. Không ít DN gia đình phải lâm vào phá sản từ chính những rạn nứt, mâu thuẫn và chia rẽ nội bộ.

Sự thành công của DN gia đình có công sức rất lớn của cá nhân người sáng lập. Để thành công ấy duy trì, đòi hỏi lớp quản lý kế cận phải có năng lực tương tự, thậm chí xuất sắc hơn người đi trước. 

Vậy đâu là bí quyết để khắc phục nhược điểm của mô hình DN gia đình?

1. Đặt ra nguyên tắc chung 

Điều bất cứ DN gia đình nào cũng nên hướng tới là sự cân bằng giữa công việc chung và mối quan hệ riêng giữa các thành viên. Để đạt điều này, mọi thành viên cần thống nhất nguyên tắc làm việc và sinh hoạt gia đình, tránh nhập nhằng mà gây ảnh hưởng tới nhau.

Các thành viên nên học cách chia sẻ thẳng thắn. Mọi vấn đề ở công ty nên được giải quyết sớm và rõ ràng, tránh mang "công việc về nhà” tranh luận mà gây xung đột nội bộ.

2. Tham khảo ý kiến của bên thứ ba

Theo bà Phan Thị Tuyết Mai - Tổng giám đốc Công ty TMTM, những người thuộc bên thứ ba này sẽ đóng vai trò cố vấn khách quan cho quyết định cuối cùng của lãnh đạo, giúp bù đắp những thiếu sót về chuyên môn mà công ty có thể gặp phải.

3. Chú ý tới chuyển đổi số

Cũng theo bà Mai, có 5 cách để DN gia đình tiếp cận với chuyển đổi số. Đầu tiên, phải đánh giá thực trạng, mục tiêu nào cần chuyển đổi để bắt kịp xu hướng. Thứ hai, cần vạch ra chiến lược cụ thể, đồng thời chuẩn bị năng lực tài chính. Tiếp theo, số hóa toàn bộ data và dữ liệu cho phần mềm mà DN hướng tới. Sau đó, DN phải chuẩn bị đội ngũ nhân sự phù hợp để vận hành chuyển đổi số. Cuối cùng, cần thường xuyên đánh giá kết quả để có những điều chỉnh và thay đổi kịp thời.

4. Tạo điều kiện phát triển bên ngoài cho các thành viên

Ông Kao Siêu Lực - Tổng giám đốc Công ty CP ABC Bakery cho rằng, ưu tiên lớn nhất của các CEO trong DN, đặc biệt với DN gia đình là khả năng "re-skill" (quá trình học và vận dụng những kỹ năng mới). Đó có thể là đi du học hay trải nghiệm như một nhân viên bình thường tại DN khác. Sau thời gian này, khi quay về DN, họ sẽ trở nên trưởng thành và hoạt động hiệu quả hơn so với người "mãi chỉ nằm trong một tổ”.

5. Luôn công bằng, minh bạch

Một vấn đề thường xuất hiện với mô hình DN gia đình là sự "bất công" giữa thành viên thuộc gia đình và nhân viên khác, hoặc thậm chí giữa thành viên gia đình với nhau. Tất nhiên, "sự thiên vị” với người có cùng huyết thống là điều dễ hiểu, nhưng nếu tình trạng đó kéo dài và đi quá giới hạn, việc ai đó "bất bình" là điều khó tránh. 

Do đó, DN nên đưa ra quy định, chính sách rõ ràng và minh bạch, yêu cầu mọi người phải tuân thủ, kể cả thành viên thân thiết nhất. Nhưng trên hết, mấu chốt vẫn nằm ở bản lĩnh điều hành của người đứng đầu.

6. Tránh lạm dụng chức quyền

Người quản lý cần đảm bảo đối xử với người trong gia đình như mọi nhân viên khác. Ngược lại, khi về nhà cũng vậy; mọi thứ sẽ rối loạn khi ai đó mang quyền hạn của mình ở công ty về nhà. Để ngăn chặn điều này, lãnh đạo DN cần học cách tôn trọng ý kiến của từng cá nhân, luôn đánh giá và hành động một cách khách quan, đặc biệt không nhập nhằng giữa chuyện công và tư.

7. Nếu ai đó muốn rời đi, hãy để họ đi

Việc ai đó muốn rời công ty là điều hết sức bình thường. Tuy nhiên, đây lại là vấn đề người đứng đầu DN gia đình thường đau đáu. Ai cũng muốn người thân có khả năng kế thừa di sản. Thậm chí, không thiếu trường hợp ép buộc người thân phải phục vụ cho công ty gia đình, từ đó tạo nên xung đột khiến mối quan hệ cá nhân rạn nứt, DN nhanh chóng tụt dốc.

Để giữ chân các thành viên đó, công ty phải sở hữu môi trường làm việc công bằng, lành mạnh, có tính cạnh tranh cao. Đồng thời, hãy chủ động xem xét và giải quyết nguyện vọng cá nhân của từng người, khi ấy DN gia đình sẽ trở nên lớn mạnh và bền vững. Bên cạnh đó, cũng có người với những mơ ước khác, hoặc đơn giản họ muốn tự lập mọi thứ bằng nỗ lực của bản thân. Khi ấy, hãy dũng cảm để họ rời đi.

Quân Đặng