Nhược điểm trong chính sách và thực thi thuế

Hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là nông lâm thủy sản, hàng gia công chế biến, lắp ráp và khoáng sản nên chính sách thuế hỗ trợ xuất khẩu (XK) thường được sử dụng, nhất là thuế XK, thuế nhập khẩu hàng hóa phục vụ sản xuất để XK, thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với hàng XK và thuế tài nguyên. Tác động tích cực của chính sách thuế tới XK sẽ cao hơn nếu khắc phục được những hạn chế, bất cập.  

Đọc E-paper

Chính sách thuế mới tập trung ưu đãi nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh bằng giá cho hàng XK của nước ta mà chưa quan tâm đến hỗ trợ nâng cao năng lực cạnh tranh khác như chất lượng hàng XK, hàm lượng khoa học, kỹ thuật, tri thức, giá trị gia tăng trong hàng XK,... nên XK vẫn tập trung vào tăng kim ngạch, có giai đoạn cạnh tranh bằng giá rẻ nên tốc độ tăng kim ngạch không tương xứng tốc độ tăng sản lượng, tỷ lệ giá trị gia tăng trong nước thấp, chủ yếu là gia công, chế biến và lắp ráp đối với hàng dệt may, da giày, điện tử, điện thoại, bên cạnh hàm lượng chế biến chưa sâu đối với các loại nông lâm thủy sản cũng như khoáng sản.

Khung thuế suất ban hành quá rộng trong khi thuế suất cụ thể của một số nhóm hàng XK và nhập khẩu (NK) thường xuyên thay đổi cũng cho thấy sự thiếu chiến lược XK cũng như chiến lược NK cho sản xuất hàng XK. Điều này gây khó khăn cho doanh nghiệp trong hoạch định kế hoạch và lựa chọn phương án kinh doanh hàng xuất nhập khẩu. Quá trình thay đổi các chính sách thuế liên quan đến XK tốn tương đối nhiều thời gian, sức lực của doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp và cơ quan quản lý.

Quy trình, thủ tục quản lý thu nộp thuế tuy đã được đơn giản hóa, cắt giảm nhiều song vừa chưa thật tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà xuất nhập khẩu thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước, vừa là môi trường dung dưỡng sự nhũng nhiễu để đòi hối lộ của một bộ phận cán bộ thực thi nhiệm vụ.

Một số qui định về khấu trừ và hoàn thuế giá trị gia tăng chưa chặt chẽ và khả thi, vừa gây khó cho nhà XK, đặc biệt là XK nông lâm thủy sản, vừa tạo kẽ hở cho gian lận, chiếm đoạt tiền hoàn thuế của Nhà nước.

Do khung thuế suất quá rộng đi đôi với sự phức tạp, đa dạng của hàng hóa xuất nhập khẩu nên việc áp mã thuế có thể không đúng, hoặc gây thiệt hại cho nhà xuất nhập khẩu, gây ách tắc hoạt động xuất nhập khẩu và khiếu nại kéo dài, hoặc tạo điều kiện cho thỏa thuận bất hợp pháp giữa cán bộ thực thi nhiệm vụ và nhà xuất nhập khẩu, gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước, bất bình đẳng giữa các doanh nghiệp.

Từ một số hạn chế và bất cập như vừa nêu, cần có những thay đổi trong chính sách thuế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh XK trong những năm tới.

Trước hết là phải thiết kế hệ thống chính sách thuế mới không chỉ tập trung ưu đãi nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh bằng giá cho hàng XK mà còn nhằm hỗ trợ nâng cao các yếu tố năng lực cạnh tranh khác như chất lượng hàng XK, hàm lượng khoa học, kỹ thuật, tri thức, giá trị gia tăng...

Cạnh đó, thu hẹp khung thuế suất đồng thời nâng cao tính ổn định cho thuế suất cụ thể của những nhóm hàng XK và NK thuộc định hướng ưu tiên XK cũng như NK nhằm giúp doanh nghiệp chủ động hoạch định kế hoạch và lựa chọn phương án sản xuất, kinh doanh hàng xuất nhập khẩu.

Một điểm nữa, ngành thuế cần tiếp tục đẩy mạnh đơn giản hóa, hợp lý hóa, cắt giảm qui trình, thủ tục quản lý thu nộp thuế, áp dụng rộng rãi hải quan điện tử nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà xuất nhập khẩu thực hiện nghĩa vụ với ngân sách nhà nước, hạn chế sự nhũng nhiễu, nhận hối lộ của một bộ phận cán bộ thực thi nhiệm vụ.

Việc bổ sung hoàn chỉnh các qui định về khấu trừ và hoàn thuế GTGT sẽ đảm bảo chặt chẽ và khả thi, tạo điều kiện đẩy mạnh XK nông lâm thủy sản, đồng thời ngăn chặn việc gian lận, chiếm đoạt tiền hoàn thuế của Nhà nước.

Bên cạnh nghiên cứu thu hẹp khung thuế suất như đã nêu trên, cần tiếp tục cụ thể hóa danh mục hàng hóa xuất nhập khẩu sử dụng cho việc áp mã thuế nhằm đảm bảo đúng quyền lợi và trách nhiệm của nhà xuất nhập khẩu, cơ quan quản lý và ngân sách nhà nước.

>Thuế vẫn thách thức ngành công nghiệp ô tô

>Cải cách thuế, hải quan: DN nói gì?

>Cải cách thuế: DN trông chờ giải pháp mạnh hơn