Mua và bán tại "cửa" - Doanh nghiệp vẫn chưa biết cách hội nhập

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính đến tháng 7/2016, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều giữa Việt Nam và các nước ASEAN là 22,8 tỷ USD, giảm 8,3% so với cùng kỳ năm trước.

Thông tin trên được Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ - Trưởng Ban chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế đưa ra tại phiên họp đánh giá công tác hội nhập kinh tế trong thời gian qua và định hướng triển khai các nhiệm vụ trong thời gian tới (diễn ra ngày 26/8).

Theo đó, xuất khẩu của Việt Nam sang các nước ASEAN là 9,582 tỷ USD, giảm 12,3%; nhập khẩu từ ASEAN sang Việt Nam là 13,215 tỷ USD, giảm 5,1%. Cân đối thương mại hai bên thì Việt Nam nhập 3,633 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm nay từ các nước ASEAN còn lại, trong đó nhập siêu lớn nhất là từ Malaysia, Singapore và Thái Lan. Việt Nam chỉ thặng dư với Lào, Campuchia, Myanmar khoảng vài chục triệu USD.

Báo cáo tại phiên họp, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh - Trưởng đoàn đàm phán Chính phủ về kinh tế và thương mại quốc tế cho biết, Việt Nam đã tham gia và hoàn tất đàm phán 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA). Trong số các FTA đã kết thúc đàm phán có 2 hiệp định chưa phê duyệt là Hiệp định Đối tác Kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) và FTA với Liên minh châu Âu (EVFTA). Nếu được Quốc hội các bên phê duyệt, 2 hiệp định này sẽ chính thức có hiệu lực từ tháng 1/2018.

Tuy nhiên, TPP đang gặp khó khăn ở Mỹ khi không nhận được sự ủng hộ của cả hai ứng viên Tổng thống là ông Donald Trump và bà Hillary Clinton, trong khi Tổng thống đương nhiệm Barack Obama dù hết sức nỗ lực vẫn chưa thuyết phục được Thượng viện Mỹ thông qua TPP trước khi ông dời nhiệm sở vào tháng 1/2017.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh tại phiên họp đánh giá công tác hội nhập kinh tế ngày 26/8. Nguồn: website Bộ Công Thương

Với EVFTA, theo Thứ trưởng Khánh, hiện "sự cố" Brexit chưa tác động đến thỏa thuận này. Ông Khánh nhấn mạnh: “Chừng nào nước Anh chưa rời khỏi EU thì vẫn còn là thành viên của EU và Hiệp định sẽ không có bất cứ thay đổi nào. Hiện các bên cũng thống nhất là không có trao đổi chính thức nào về vấn đề này để tránh cầm đèn chạy trước ô tô. Sau khi Brexit diễn ra thật, phải sửa đổi, bổ sung điều gì thì các bên sẽ tiếp tục ngồi đàm phán thêm”.

Đánh giá về tác động của FTA sau một thời gian triển khai, Thứ trưởng Khánh cho biết, nhiều FTA đem lại lợi ích kinh tế không rõ rệt, thể hiện ở việc sử dụng ưu đãi từ phía doanh nghiệp Việt Nam. Nguyên nhân được chỉ ra do các FTA trước ký kết hầu hết nằm trong khuôn khổ hợp tác giữa ASEAN và các nước, các đối tác cũng trung lập, là các thị trường có cơ cấu kinh tế tương đồng nên thay vì bổ sung thì lại cạnh tranh với nhau.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng đặc biệt nhấn mạnh khả năng nắm bắt cơ hội của doanh nghiệp Việt Nam còn chưa rõ ràng, tập quán làm ăn của doanh nghiệp Việt Nam cũng chưa tận dụng được hết các ưu đãi. Nhiều cơ chế dựa vào quan hệ nên có hợp đồng, trúng thầu công trình... khiến nhiều doanh nghiệp chưa thấy được khuyến khích phải thay đổi.

"Doanh nghiệp xuất khẩu của chúng ta quen bán tại cầu cảng, mua tại cầu cảng. Tức là mua thì người ta mang tới tận cửa, không có nhu cầu tìm kiếm tận nguồn hàng nên không quan tâm nhiều tới việc cắt giảm thuế. Bán thì ở Việt Nam thường bán hàng cho một thương nhân tới tận Việt Nam mua hàng nên câu chuyện nước ngoài giảm thuế cho mình ra sao cũng chưa quan tâm lắm", Thứ trưởng Khánh phân tích.

Thứ trưởng Bộ Công Thương cho rằng Chính phủ cần khuyến khích, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mạnh, làm ăn bài bản đầu tư ra nước ngoài như Vinamilk, TH True Milk, Minh Phú, Vĩnh Hoàng…

Ngoài ra, theo ông Khánh, trong tương lai, Việt Nam cần chuyển hướng sang các thị trường lớn, có cơ cấu kinh tế bổ sung nhằm tạo điều kiện cho kinh tế phát triển và thu hút đầu tư. Thực tế cho thấy, một số thị trường mà Việt Nam đã ký kết như Nhật Bản, Hàn Quốc có cơ cấu kinh tế bổ sung cho Việt Nam đã góp phần cân bằng hoặc thu hẹp cán cân thương mại giữa Việt Nam với các quốc gia này.

>Thiếu thông tin, khó tận dụng FTA

>TPP là gì, tác động ra sao đến kinh tế Việt Nam?