Giảm chi để trả nợ công

Kế hoạch vay, trả nợ của Chính phủ và các hạn mức vay nợ năm 2018 vừa được ký phê duyệt. Theo đó, Chính phủ dự kiến dành 256.769 tỷ đồng (gần 11,3 tỷ USD) để trả nợ, gồm trả trực tiếp 256.769 tỷ, trả nợ vay lại 18.561 tỷ đồng. So với 2016, số nợ chính phủ dự kiến trả năm 2018 giảm 16.531 tỷ đồng, nhưng lại tăng hơn 18.760 tỷ đồng so với năm 2017.

Để thực hiện kế hoạch này, Chính phủ dự kiến vay 384.000 tỷ đồng (khoảng 16,8 tỷ USD) để trả nợ, trong đó vay trong nước 275.970 tỷ và nước ngoài 108.030 tỷ đồng.

Vay nợ là một công cụ cần thiết để đáp ứng nhu cầu đầu tư và khuyến khích phát triển sản xuất trong giai đoạn nền kinh tế còn có mức tích lũy thấp. Tuy nhiên, nếu lạm dụng việc vay nợ và sử dụng thiếu thận trọng nguồn tài chính này thì các khoản nợ sẽ thành một gánh nặng cho đất nước, khiến sự phát triển bền vững của nền kinh tế bị đe dọa.

Bởi nếu so với dự toán ngân sách 2018 Quốc hội thông qua cuối tháng 11/2017, số vay để Chính phủ trả nợ tăng hơn 20.710 tỷ đồng. Trong đó, khoản vay để cân đối ngân sách là 341.770 tỷ đồng, vay bù đắp bội chi là 195.000 tỷ đồng, còn lại là trả nợ gốc và vay về cho vay lại khoảng 190.000 tỷ đồng.

"Thủng trần" nợ công và bội chi ngân sách sẽ ảnh hưởng đến cân đối thu chi trong dài hạn. Thực tế cho thấy, tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam những năm gần đây đang có xu hướng tăng nhanh, đặc biệt kể từ năm 2011. Cụ thể, chỉ trong vòng 5 năm, từ năm 2011 đến năm 2015, tỉ lệ nợ công/GDP đã tăng khoảng 12,2 điểm phần trăm, từ 50% lên đến 62,2%. Tới cuối năm 2016, nợ công đã lên tới 63,7% GDP.

Với tốc độ tăng liên tục khoảng 5% mỗi năm như trong giai đoạn 2011 - 2016, mức trần nợ công 65% GDP do Quốc hội đặt ra có thể sẽ bị phá vỡ trong thời gian tới.

Để giải quyết được việc vay nợ nhiều hơn trả nợ là vấn đề rất quan trọng. Trong bối cảnh hiện nay, việc thực hiện đồng bộ tăng thu và tiết kiệm chi tiêu song hành là một biện pháp. Không quá khó để hiểu rằng, Chính phủ buộc phải tăng các khoản thu nội địa để bù đắp, cân bằng ngân sách cho nguồn thu từ xuất nhập khẩu ngày càng suy giảm do Việt Nam thực hiện hiệp định thương mại tự do song phương, đa phương đã ký kết, việc thu từ lợi tức trong các doanh nghiệp dần dần bị co hẹp lại do phải thoái vốn nhà nước khi cổ phần.

Cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh thì lúc nào Chính phủ cũng phải cần thực hiện nhưng để có được ngay nguồn thu bù đắp ngân sách trong ngắn hạn thì khó có cách nào khác là các nguồn thu từ thuế. Tuy nhiên, việc gia tăng các mức thuế phải nghiên cứu kỹ, chuẩn bị các phương án và giải đáp rõ ràng sử dụng nguồn thu như thế nào khi tăng thuế.

Ngoài tiết kiệm chi tiêu, đẩy nhanh quá trình sắp xếp lại bộ máy nhà nước một cách hiệu quả, tinh gọn, qua đó giảm chi thường xuyên. Chính phủ cũng sớm thắt chặt đối với quản lý rủi ro bảo lãnh, vì tỷ trọng nợ nước ngoài được Chính phủ bảo lãnh lại có xu hướng tăng nhanh từ mức 40,5% trong năm 2011 lên mức 54,4% vào năm 2015.

Để thực hiện được việc này cần sớm có cơ chế theo dõi và hạn chế tối đa ngân sách nhà nước phải trả nợ thay hoặc bảo lãnh nợ cho các khoản doanh nghiệp nhà nước tự vay tự trả khi các doanh nghiệp này phá sản, và phải thực hiện các biện pháp siết bảo lãnh nợ và tăng tính công khai, minh bạch trong việc bảo lãnh nợ.