Đối tượng bị điều tra quá rộng

Năm 2002, Việt Nam đã có Pháp lệnh Tự vệ. Về nguyên tắc, biện pháp tự vệ được áp dụng khi có sự gia tăng đột biến hàng hóa nhập khẩu gây ra thiệt hại nghiêm trọng đối với ngành sản xuất trong nước.

Quá trình điều tra để áp dụng biện pháp tự vệ đối với mặt hàng kính nổi vào Việt Nam theo yêu cầu của Công ty TNHH Kính nổi Việt Nam và Công ty Kính nổi Viglacera (nguyên đơn) đang diễn ra ở giai đoạn cuối. Tuy nhiên, theo luật sư Ngô Quang Thụy, khi bàn luận đến việc áp dụng các biện pháp tự vệ đối với mặt hàng kính nổi, có lẽ cơ quan quản lý cạnh tranh nói riêng và Bộ Công Thương nói chung cần xem xét đến nhiều yếu tố để có thể đưa ra một quyết định sáng suốt.

* Các doanh nghiệp sản xuất kính thành phẩm từ nguyên liệu kính nổi cho rằng, họ bị thiệt thòi khi Cục Quản lý cạnh tranh điều tra cả những hàng hóa không cạnh tranh trực tiếp. Luật sư nghĩ sao về vấn đề này?

- Đối tượng bị điều tra quá rộng, cơ quan điều tra đã tiến hành điều tra cả những chủng loại sản phẩm mà doanh nghiệp trong nước chưa sản xuất. Điều này trái với quy định về sản phẩm tương tự và sản phẩm cạnh tranh trực tiếp trong khoản 5 và 6 Điều 4 Pháp lệnh Tự vệ. Mỗi sản phẩm với mục đích sử dụng sẽ không thể là sản phẩm tương tự hoặc cạnh tranh nhau. Vấn đề là cần làm rõ mục đích sử dụng của từng loại kính cụ thể để có những kết luận chính xác.

Về định nghĩa thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước, điểm a khoản 1 Điều 4 Hiệp định Tự vệ của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đưa ra định nghĩa về tổn hại nghiêm trọng là “sự suy giảm toàn diện đáng kể tới vị trí của ngành công nghiệp nội địa”. Trong khi Pháp lệnh Tự vệ tại khoản 2 Điều 4 chỉ nhấn mạnh đến mức độ đáng kể của thiệt hại của ngành sản xuất trong nước. Trong vụ việc này, chúng tôi thấy rằng, thiệt hại của ngành sản xuất kính nổi trong nước chưa thể là toàn diện và đáng kể về vị trí trên thị trường khi thị phần của nguyên đơn vẫn chiếm gần 80%.

Nếu xét theo từng tiêu chí như sụt giảm doanh số, sụt giảm thị phần, việc sa thải lao động..., tất cả những diễn biến trên đều có thể lý giải từ góc độ cạnh tranh lành mạnh. Một khi đã chấp nhận có cạnh tranh, sự cạnh tranh luôn làm cho nhà độc quyền bị mất thị phần. Do đó, vấn đề pháp lý và kinh tế cần được Cục Quản lý cạnh tranh quan tâm là những thiệt hại mà nguyên đơn đưa ra có phải là thiệt hại nghiêm trọng hay không; những thiệt hại đó là thiệt hại không đáng có hay là thiệt hại tất yếu trong môi trường cạnh tranh tích cực; việc áp dụng biện pháp tự vệ có gây ra thiệt hại lớn hơn cho môi trường cạnh tranh.

* Khoản 2 Điều 19 Pháp lệnh Tự vệ quy định rằng, các biện pháp tự vệ có thể không được áp dụng nếu dẫn đến gây thiệt hại đến kinh tế - xã hội trong nước, hoặc gây thiệt hại đến lợi ích của đa số các nhà tiêu thụ hàng hóa. Theo luật sư, trong vụ việc này, đã có đủ căn cứ để áp dụng quy định trên?

- Chúng tôi cho rằng đã đủ. Việc áp dụng biện pháp tự vệ chắc chắn sẽ tiêu diệt cạnh tranh trên thị trường kinh doanh kính nổi. Người tiêu dùng mặt hàng này không chỉ là những nhà sản xuất kính thành phẩm, mà còn là những người sử dụng thành phẩm đã gia công. Do đó, áp dụng các biện pháp tự vệ chắc chắn sẽ đưa đến tình trạng giảm nguồn cung nguyên liệu trên thị trường (khi nhà sản xuất trong nước hoạt động hết công suất nhưng chưa thể đáp ứng đủ nhu cầu), tăng giá sản phẩm sẽ ảnh hưởng đến tất cả những ngành công nghiệp có sử dụng sản phẩm kính làm nguyên liệu.

Các căn cứ pháp lý để áp dụng các biện pháp tự vệ chưa được đảm bảo theo đúng tinh thần của pháp luật WTO và chưa đáp ứng các điều kiện cần và đủ được quy định trong Pháp lệnh Tự vệ năm 2002. Vì vậy, sự lên tiếng của cộng đồng không chỉ bảo vệ ngành sản xuất sau kính (cũng là một ngành sản xuất thu hút nhiều lao động) và bảo vệ người tiêu dùng là cần thiết trong môi trường cạnh tranh lành mạnh và thượng tôn pháp luật.