Để cá ngừ đại dương "ra biển”

Việc chinh phục được một thị trường khó tính như Nhật Bản có thể khẳng định là thành công bước đầu của sản phẩm cá ngừ đại dương. Nhưng cũng từ đây, đặt ra nhiều câu hỏi cho các bên liên quan về vấn đề khắc phục một số hạn chế trong khai thác, xử lý và bảo quản. Đặc biệt là những kế hoạch dài hơi cho mặt hàng đầy tiềm năng này.

Đầu tháng 8/2014, 4 tàu cá của ngư dân tỉnh Bình Định được chọn thực hiện thí điểm mô hình đánh bắt cá ngừ đại dương theo công nghệ Nhật Bản đã đánh bắt được 37 con cá ngừ đại dương nhưng chỉ có 9 con được lựa chọn đưa qua thị trường Nhật Bản. Điều này cho thấy, không phải cứ đánh bắt được cá ngừ theo công nghệ mới được chuyển giao là có thể xuất khẩu mà công nghệ mới chỉ là nền tảng và để đảm bảo chất lượng cá, ngư dân còn rất nhiều việc phải làm.

“Mổ xẻ” chất lượng

Yếu tố quyết định của sự chênh lệch giá nằm ở khâu đánh bắt và xử lý tại chỗ

Lý giải vì sao trong số 37 con cá ngừ đánh bắt được nhưng chỉ có 9 con được lựa chọn, các giới chuyên môn đều cùng có chung nhận định khi cho rằng chính thói quen dùng chày gỗ đập chết cá, thói quen để cá trên nền đất sau khi đánh bắt... là những nguyên nhân khiến cho cá ngừ VN khó xuất sang Nhật Bản để làm các món tươi sushi, sashimi trong khi nhu cầu tiêu thụ cá ngừ tươi sống của thị trường này rất lớn.

“Yêu cầu về cá ngừ làm các món tươi sushi, sashimi của Nhật Bản rất cao và để đáp ứng tiêu chuẩn này, các ngư dân buộc phải tuân thủ đúng theo quy trình của công nghệ mà phía Nhật Bản cung cấp. Trong khi đó, ngư dân do mới làm theo quy trình này nên chưa thuần thục, có con thì người ta làm đúng quy trình, có con thì làm thiếu nên chất lượng chưa đảm bảo” - ông Lê Hữu Lộc – Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định cho biết.

Trong số 9 con được xuất sang thị trường Nhật Bản, cũng có sự chênh lệch rất lớn về giá. Cụ thể, giá cao nhất là 437.000 đồng/kg và thấp nhất là 50.000 đồng/kg – tức gần 9 lần.

Theo các chuyên gia, yếu tố quyết định của sự chênh lệch này nằm ở khâu đánh bắt và xử lý tại chỗ. “Với ngư dân Nhật, nguyên tắc của việc bảo quản sản phẩm này là làm sao phải giữ được cá ở nhiệt độ thấp và nhanh chóng loại bỏ ruột, lấy máu trong vòng 2 phút. Trong khi, với ngư dân VN, điều này là hoàn toàn xa lạ.

Ngoài ra, một phần do ngư dân quen với việc đánh bắt xa bờ, kéo dài ít nhất nửa tháng, còn theo công nghệ mới thì tối đa chỉ 10 ngày. Đó là lý do vì sao trong khi cá ngừ Nhật đỏ tươi thì cá do VN đánh bắt lại có màu đỏ sẫm và thâm” - một chuyên gia nhấn mạnh.

Về phía mình, các chuyên gia thủy sản Nhật Bản nhận định, chất lượng cá vẫn kém là do ngư dân còn mắc sai sót ở khâu câu cá và bảo quản cá, ướp cá. Nếu kịp thời điều chỉnh, khắc phục một số hạn chế trong khai thác, xử lý và bảo quản, chắc chắn chất lượng sản phẩm sẽ tốt hơn, giá bán cao hơn.

“Chất lượng lô cá do ngư dân Bình Định đánh bắt chênh lệch không lớn với sản phẩm cùng loại đang bán tại thị trường Nhật Bản. Tuy nhiên, đây là bước đầu triển khai nhưng chất lượng đạt như thế cũng là rất khả quan ” - ông Masakazu Shoga - chuyên gia thủy sản Nhật Bản nhấn mạnh.

3 cảng cá ngừ chuyên dụng tại các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa; cùng với trung tâm giao dịch cá ngừ tại Khánh Hòa sẽ được xây dựng từ năm 2014 – 2018

Cơ hội cho cá ngừ thương hiệu Việt

Theo các số liệu thống kê, hiện nay các tỉnh Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa có hơn 3.500 tàu với khoảng 35.000 lao động tham gia khai thác cá ngừ đại dương. Trung bình mỗi năm ngư dân ở các địa phương này đánh bắt 16.000 tấn cá ngừ đại dương. Chỉ tính riêng trong năm 2013, kim ngạch xuất khẩu sản phẩm cá ngừ đạt khoảng 527 triệu USD. Còn năm 2014, Tổng cục thủy sản đặt mục tiêu xuất khẩu cá ngừ đại dương đến 100 nước, trong đó tập trung vào các thị trường lớn là Mỹ, EU, Nhật Bản... đạt 560 triệu USD.

Để gia tăng giá trị của sản phẩm cá ngừ đại dương, Bộ NN&PTNT vừa quyết định chi 1.200 tỷ đồng thí điểm đề án khai thác, thu mua, chế biến, tiêu thụ cá ngừ theo chuỗi tại ba tỉnh miền Trung gồm Bình Định, Phú Yên và Khánh Hòa trong thời gian từ nay đến 2020 nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị cá ngừ đại dương theo hướng công nghiệp, hiện đại; gắn khai thác với thu mua, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, hài hòa lợi ích giữa ngư dân và DN.

Trước đó, tại hội nghị "Tổ chức sản xuất cá ngừ theo chuỗi giá trị" vừa diễn ra tại Nha Trang, các địa phương đã đề xuất Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn xây dựng 3 cảng cá ngừ chuyên dụng tại các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa; đồng thời xây dựng trung tâm giao dịch cá ngừ tại Khánh Hòa với tổng kinh phí khoảng 550 tỷ đồng. Trong đó, 3 cảng cá ngừ chuyên dụng khoảng 450 tỷ đồng, số tiền còn lại xây dựng trung tâm giao dịch cá ngừ gồm các trung tâm thẩm định, nghiên cứu, xúc tiến thương mại... Thời gian thực hiện từ 2014 đến 2018. Và đã được Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Cao Đức Phát thống nhất cho phép.

Còn về phía tỉnh Bình Định, ông Lê Hữu Lộc - Chủ tịch UBND tỉnh cho biết để đảm bảo chất lượng cá ngừ đại dương xuất sang Nhật Bản, trong trong thời gian tới, tỉnh sẽ triển khai các giải pháp:

Một là tăng cường tổ chức các lớp huấn luyện theo quy trình mới cho ngư dân để các ngư dân thuần thục quy trình này;

Hai là sẽ phối hợp với Công ty cổ phần Thủy sản Bình Định (Bidifisco) - DN tiên phong trong việc xuất khẩu cá ngừ đánh bắt theo công nghệ mới sang Nhật Bản - cử hai cán bộ sang Nhật Bản để học tập cách đánh giá chất lượng cá ngừ và phân loại để từ đó định ra giá các loại sản phẩm như loại 1 giá bao nhiêu, loại 1 giá bao nhiêu… để công bố cho ngư dân biết và trên cơ sở đó, các ngư dân đánh bắt cho đúng quy trình, đảm bảo chất lượng sản phẩm;

Ba là làm việc với Bidifisco để đơn vị này đóng tàu dịch vụ hậu cần nghề cá, cung ứng các dịch vụ ra ngoài biển và thu mua sản phẩm xuất khẩu theo đúng thời gian quy định; đẩy mạnh cho vay theo nghị định 67 của Chính phủ để hiện đại hóa đội tàu đánh bắt xa bờ.

“Một mặt, chúng tôi huấn luyện cho ngư dân nhuần nhuyễn kỹ thuật, mặc khác, chúng tôi đưa ra giá cao đề kích thích ngư dân tham gia vào quá trình này”- ông Lộc nhấn mạnh.

Dưới góc độ DN, bà Cao Thị Kim Lan – Giám đốc Bidifisco cho biết, hàng năm, thị trường Nhật Bản tiêu thụ khoảng 600.000 tấn cá ngừ đại dương, trong đó có 300.000 tấn phải nhập từ nước ngoài, nhưng chỉ có 100.000 tấn là cá tươi, 200.000 tấn đông lạnh nên Bidifisco đảm bảo bao tiêu tất cả các sản phẩm của ngư dân với mức giá tốt nhất trên thị trường hiện nay với điều kiện là các sản phẩm này phải đảm bảo chất lượng yêu cầu.

“Đây là cơ hội để các ngư dân làm giàu, đổi đời vì sẽ được tiếp nhận công nghệ, được đào tạo trên những con tàu quy chuẩn để có thể ra khơi đánh bắt đúng quy trình, bảo quản cá đúng chất lượng. Chúng tôi hy vọng trong thời gian tới, ngư dân sẽ thấy được hiệu quả để mạnh dạn đầu tư công nghệ, thiết bị mới để sản xuất theo hướng này” - bà Lan nhấn mạnh.