"Nóng lạnh" thị trường cá tra

Những ngày này, tại các tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Tiền Giang, TP Cần Thơ…, giá cá tra sau một thời gian dài tụt dốc đã đảo chiều tăng mạnh. Cá tra nguyên liệu được các nhà máy thu mua với giá từ 24.000 - 25.000 đồng/kg.

"Sốt giá" cá tra

Với giá thu mua hiện nay, sau khi trừ đi chi phí, người nuôi có thể có lãi khoảng từ 1.500 - 2.500 đồng/kg. Bình quân 1ha nuôi cho sản lượng 400 tấn cá, nông dân thu lợi nhuận từ 600 triệu đến 1 tỷ đồng.

Lẽ thông thường, giá tăng cao thì người nuôi phải phấn khởi, nhưng không ít nông dân tiếc rẻ vì không còn cá để bán. Theo một nông dân ở Cần Thơ, 2 năm qua, giá cá tra xuống thấp dưới giá thành khiến nhiều người nuôi cá tra lâm cảnh thua lỗ, không còn vốn để tiếp tục tái sản xuất. Tình trạng treo ao diễn ra khắp nơi khiến cung không đủ cầu. Những hộ có cá để bán đa phần có tiềm lực tài chính mạnh mới có thể duy trì nuôi được cho tới thời điểm này.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu (XK) thủy sản Việt Nam (VASEP) nhận định, tình trạng thiếu nguồn cung nguyên liệu sẽ căng thẳng trong ít nhất đến tháng 6/2014, vì thời điểm hiện tại, nhiều hộ mới thả nuôi, nên phải 3 - 4 tháng nữa mới tới kỳ thu hoạch. Riêng tháng 3 này, sản lượng sụt giảm tới 30%, nếu tính cả năm 2014 chắc chắn sẽ sụt giảm 50%. Vụ nuôi cá vừa qua, nhiều tỉnh đã giảm diện tích rõ rệt: Cần Thơ giảm gần 10%, Vĩnh Long diện tích ao nuôi chỉ còn 277ha, giảm 10%, Đồng Tháp còn 989 ha, giảm 4,7%…

Ông Trần Văn Hài - Tổng giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Phát Tiến (TP Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp) cho rằng giá cá tra tăng nóng chưa phải điều đáng mừng, mà tiềm ẩn nhiều nguy cơ bất ổn. Việc tăng giá là do nguyên liệu có dấu hiệu khan hiếm, chứ không phải do giá XK tăng. Hiện doanh nghiệp DN tham gia XK cá tra đang gặp nhiều khó khăn, bấp bênh, còn rất nhiều nhà máy sản xuất cầm chừng hoặc đóng cửa.

Đáng chú ý, việc cá tra tăng nóng từng ngày khiến nhiều nông dân lại rục rịch nuôi trở lại sau một thời gian dài trầm lắng. Nhu cầu thả nuôi tăng mạnh kéo theo cá giống tăng cao: 600 đồng/con - gấp 2 lần so với thời điểm trước Tết. Giá thức ăn, nhân công cũng theo đà tăng lên.

Đại diện Hiệp hội Nghề nuôi và XK thủy sản An Giang cho rằng thị trường tiêu thụ hiện nay vẫn khó đoán, không ít DN XK cá tra vẫn phàn nàn về tình trạng thường xuyên bị các nhà nhập khẩu ép giá. Có DN khẳng định đang gặp khó khăn nhất định ở một số thị trường, như: Nga, Ukraine và các nước Đông Âu... Chính vì vậy, người nuôi không nên quá vội vàng thả nuôi ồ ạt, cần theo dõi chặt diễn biến thị trường trước khi quyết định, bởi đầu tư một vụ nuôi cá phải mất tới 6 tháng, chi phí đầu tư khá cao. Nếu người nuôi cứ ùn ùn theo phong trào, một thời gian nữa, cung lại vượt cầu, giá lại rớt. Và như vậy, người nuôi cá lại rơi vào vòng luẩn quẩn thiếu cá - giá tăng, cá thừa - giá rớt.

Đưa vào khuôn khổ

Ông Nguyễn Ngọc Hải - Chủ nhiệm HTX Cá tra Thới An (quận Ô Môn, TP Cần Thơ), cho biết: "Hiện nay, người nuôi nhỏ lẻ chỉ đếm trên đầu ngón tay, phần lớn là vùng nuôi của DN và người nuôi liên kết với DN. Sự liên kết với DN đảm bảo cho người nuôi có lợi nhuận không quá cao nhưng mang tính ổn định, bền vững tránh chạy theo vòng luẩn quẩn trồi sụt thất thường của thị trường. Đây là tín hiệu tốt cho nghề nuôi, chế biến cá tra Việt Nam đi theo hướng bền vững".

Ông Nguyễn Hữu Dũng - Phó Chủ tịch VASEP, cho rằng giá cá tra hiện nay có bàn cũng không giải quyết được vấn đề gì, chỉ là tăng khi thiếu hàng và giảm khi thừa. Ngành cá tra hiện nay có 5 vấn đề "gốc" cần giải quyết: cần giữ cân bằng giữa sản lượng nuôi và nhu cầu thị trường bằng cách khống chế lượng nuôi ở từng tỉnh bằng quota, từ đó áp xuống các trại, không để mạnh ai nấy nuôi; phải định ra chất lượng sàn để định giá sàn; phải tổ chức đầu mối phân phối cá tra tại châu Âu, sau đó mở rộng ra các thị trường khác; quản lý được đầu vào, nhất là chất lượng con giống và thức ăn; tổ chức thu phí phát triển thị trường từ 1 - 2 cent/kg cá tra phi lê XK để chi cho xúc tiến thương mại...

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát khẳng định: "Trước đây, nói đến cá tra, chúng ta thường nhắc đến vấn đề rà soát quy hoạch, quản lý chặt chẽ quy hoạch đó, nhưng bao lâu nay vẫn nhắm vào người nuôi, khống chế người nuôi. Nhưng qua kinh nghiệm theo dõi tình hình ngành cá tra nhiều năm nay, tôi thấy vấn đề cá tra không phải ở người nuôi, mà đang mắc ở khâu kinh doanh. Chúng ta quản lý kinh doanh thiếu chặt chẽ khiến chính những người kinh doanh thiếu nghiêm túc đang phá hoại uy tín, hiệu quả của ngành nuôi cá tra ở nước ta, mặc dù thị phần cá tra của chúng ta chiếm tới 90% thế giới". Chính vì vậy, Bộ đã đề xuất một Nghị định nhằm chấn chỉnh lại việc kinh doanh cá tra.

Để tạo dựng một thị trường cá tra ổn định, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh ĐBSCL đề xuất cần có biện pháp quản lý hiệu quả về diện tích và sản lượng nuôi toàn vùng, nhằm điều phối hợp lý theo nhu cầu "tăng - giảm" của thị trường XK trong từng thời điểm; xem xét đưa ra giá sàn XK và xử lý nghiêm DN bán phá giá, gây rối thị trường.