Nông dân được lợi ít nhất

Do giá gạo giảm, Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) vừa điều chỉnh mục tiêu xuất khẩu gạo năm 2013 từ 7,5 triệu tấn xuống còn 7-7,2 triệu tấn. Tính đến nay chúng ta đã xuất khẩu được 4,9 triệu tấn gạo mang về 2,2 tỉ USD.

Đọc E-paper

Đồng bằng sông Cửu Long được xem là vựa lúa gạo, thủy sản, trái cây lớn nhất nước. Hằng năm các mặt hàng nông sản chủ lực của khu vực này đã tạo ra kim ngạch hàng tỉ đôla Mỹ, tuy nhiên giá trị sản phẩm làm ra cũng như việc gia tăng sản lượng trái ngược với gia tăng lợi nhuận mà đáng ra người nông dân thu được.

Đó là một sự bất công lớn từ bao đời nay mà nhiều chuyên gia và nông dân đã bày tỏ bức xúc triền miên, nhưng tình hình vẫn không thay đổi.

Trong báo cáo mới đây nhất công bố ngày 17/10 “Ai được hưởng lợi khi giá lúa gạo tăng cao” của tổ chức Oxfam và Viện Chính sách và Chiến lược Phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD), nguyên nhân chính được nhắc đến chính là sự khống chế thị trường của các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Giáo sư Võ Tòng Xuân, nhà nông học nổi tiếng, trong nhiều dịp phát biểu công khai tỏ ra đồng tình với nhận định này và nhấn mạnh một trong những nguyên nhân nữa là do chính người nông dân đang tự làm cho họ bất lợi trong cuộc đấu tranh giành quyền lợi bởi năng lực và hiểu biết còn hạn chế, khả năng tiếp cận thông tin thị trường và ứng dụng khoa học kỹ thuật chưa cao.

Người nông dân tính trồng gì vào mùa tới thì họ chỉ tính, chỉ quan tâm đến thương lái muốn mua giống gì? Do đó 100 người nông dân thì có 10 đến 20 giống lúa. Khi nông dân thu hoạch, thương lái mua rất nhiều giống, trộn lại, bán qua cho doanh nghiệp xuất khẩu mà doanh nghiệp xuất khẩu lại không quan tâm gì đến người nông dân, họ chỉ ngồi máy lạnh chỉ đạo thu mua từ xa, bán ra kiếm lời.

Ông Xuân nhận định, theo chuỗi này, người hưởng lợi nhiều nhất lại là những công ty bán thuốc bảo vệ thực vật, nhà sản xuất phân bón rồi tới doanh nghiệp xuất khẩu và thương lái, còn nông dân được hưởng lợi ít nhất.

Còn ông Trần Công Thắng, Trưởng bộ môn Nghiên cứu Chiến lược và Chính sách của IPSARD, cho rằng lợi nhuận đến tận tay người nông dân chỉ dưới 30% do quy mô hộ nông dân thường nhỏ, manh mún.

Việc xác định và công bố giá lúa định hướng nhằm đảm bảo mang lại lợi nhuận ít nhất 30% cho nông dân trồng lúa không thực sự phát huy tác dụng vì giá thu mua do doanh nghiệp chi trả, trong khi thực tế các doanh nghiệp hiếm khi mua lúa trực tiếp từ nông dân mà thông qua thương lái. Do đó, nông dân không được hưởng lợi từ chính sách này.

Chuyên gia kinh tế có uy tín Phạm Chi Lan thường nhìn vấn đề từ nhiều phía thì cho rằng, thương lái cũng cần gắn lại với nhau để hoạt động chuyên nghiệp hơn bởi thị trường vẫn cần họ khi nông dân và hợp tác xã chưa trưởng thành.

Nên giao cho Bộ NN&PTNT chịu trách nhiệm cả hoạt động sản xuất và xuất khẩu nông sản thay vì giao cho Bộ Công thương lo khâu xuất khẩu vì bộ này sẽ không ưu tiên cho nông nghiệp bởi họ đang tập trung vào các ngành công nghiệp như điện lực có thể mang lại doanh thu rất cao.

Hiệp hội Lương thực về danh nghĩa gắn với thị trường nhưng lợi ích kinh tế của họ rất lớn nên không hướng nhiều tới lợi ích của nông dân.