Áp lực lưu thông trong đô thị

Liên hợp quốc đã chọn thứ Hai đầu tiên của tháng 10 hàng năm là Ngày Định cư Thế giới. Năm nay, chủ đề được lựa chọn là "Lưu thông trong đô thị".

Áp lực đô thị hóa

Hơn nửa thế kỷ qua, đô thị hóa tăng nhanh ở các thành phố, kèm theo đó là sự gia tăng sử dụng các phương tiện giao thông. Điều đó cũng dẫn đến sự mở rộng đô thị và nhu cầu tăng về phương tiện đi lại, đặt ra những gánh nặng về môi trường, xã hội và kinh tế.

Tiến sĩ Nguyễn Quang, Giám đốc Chương trình Định cư con người Liên hợp quốc tại Việt Nam (UN-Habitat), nhận định:

“Việt Nam cũng không nằm ngoài vòng xoáy đó, dù xét về diện tích, địa lý, kinh tế và so với các nước trong khu vực Châu Á, Việt Nam vẫn là nước có quá trình đô thị hóa chưa hiệu quả và chất lượng chưa cao”.

Các nhà quan sát đều nhất trí, dân số đô thị gia tăng chủ yếu là do quá trình di cư từ nông thôn ra thành thị. Đây là một xu hướng phát triển mạnh mẽ từ cuối những năm 1980.

Hiện tại, dân số đô thị Việt Nam ước tính tăng 3,4-3,7% mỗi năm và sẽ duy trì tốc độ tăng trưởng này trong thời gian tới.  Như vậy, Chính phủ sẽ vẫn phải đối mặt với những thách thức của quá trình đô thị hóa nhanh trong những thập kỷ tới.

Dân số đô thị Việt Nam ước tính là sẽ tăng nhanh chóng trong vòng 10-25 năm tới và tăng gần gấp đôi vào năm 2020. Nghĩa là hàng năm có khoảng 1 triệu người sẽ được bổ sung vào các khu vực đô thị Việt Nam.

Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là hai thành phố có mật độ dân số đông nhất cả nước. Tuy nhiên, đây cũng là nơi tập trung nhiều nhất các phương tiện giao thông cùng với tình trạng ùn tắc gần như thường trực.

Vào giờ cao điểm, ta có thể dễ dàng thấy những dòng xe cộ chậm chạp nối nhau nhích từng bước kèm theo ô nhiễm không khí và tiếng ồn, nguyên nhân chính gây ra hiệu ứng nhà kính và ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe con người.

Tắc đường do hệ thống giao thông không bền vững còn ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích kinh tế của người dân và chi phí sản xuất.

Hướng mở bền vững

Trong 5 năm qua, do những chính sách đổi mới và thực hiện quyết liệt, Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh đã có những chuyển biến tích cực. Tại Hà Nội, số điểm thường xuyên xảy ra ùn tắc đã giảm từ 124 điểm xuống còn 57 điểm.

Tại thành phố Hồ Chí Minh, số điểm ùn tắc giảm còn 76 điểm so với 120 điểm vào năm 2008; số vụ ùn tắc giao thông kéo dài trên 30 phút hầu như rất ít khi xảy ra.

Đó là kết quả của việc thực hiện những giải pháp mang tính đột phá như hoàn thành các tuyến đường vành đai, các trục hướng tâm; lắp đặt cầu vượt cho xe có tải trọng nhẹ; đẩy mạnh tuần tra, kiểm soát lập lại trật tự vỉa hè, lòng đường trên các tuyến phố chính; hợp lý hóa lộ trình tuyến và đổi mới phương tiện đoàn xe buýt.

Theo TS Quang, lưu thông không chỉ là làm thêm những con đường dài hơn và rộng hơn, mà là cung cấp những hệ thống phù hợp và hiệu quả để phục vụ đa số người dân một cách tốt nhất và công bằng nhất, bao gồm cả việc khuyến khích chuyển đổi sử dụng từ ô tô sang tàu điện, xe buýt, xe đạp.

Trung tuần tháng 9 vừa qua, tuyến tàu điện ngầm thứ 3 của thành phố Hồ Chí Minh đã tìm được nhà tài trợ vốn và dự kiến khởi công vào năm 2015. Tuyến số 2 dự kiến khởi công vào năm 2014, tuyến số 1 đã khởi công và tháng 8 năm 2012 và dự kiến sẽ đưa vào sử dụng năm 2018.

Trong quy hoạch chung thành phố Đà Nẵng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, quy hoạch tàu điện ngầm cũng là một nội dung quan trọng được thành phố tập trung phát triển.

Đầu tư cho tầu điện ngầm vô cùng tốn kém nhưng đây là một biện pháp hữu hiệu và bền vững trong phát triển đô thị. Vì vậy, nhiều nước trên thế giới đã lựa chọn loại hình giao thông công cộng này.

Hệ thống giao thông công cộng hoàn thiện luôn đảm bảo nối kết tất cả mạng lưới giao thông khác nhau, giúp người sử dụng kết thúc hành trình mong muốn của mình mà không phải sử dụng phương tiện cá nhân.

Bài học này đã và đang được áp dụng ở thành phố Đà Nẵng, khi một tuyến đường riêng cho xe buýt nhanh dài hơn 17km nối đoạn giáp quốc lộ 1A đến giáp đường tránh nam Hải Vân đang được thi công.

TS Nguyễn Quang khẳng định: “Quy hoạch sử dụng đất hiệu quả phải gắn liền với quy hoạch giao thông là điều kiện tiên quyết cho một hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và bền vững”.

Một thành phố đông dân, với nhu cầu di chuyển lớn là điều kiện cần để phát triển hệ thống giao thông công cộng đảm bảo được chi phí vận hành hệ thống hiệu quả giúp mọi người, dù người nghèo cũng có thể tiếp cận được các phương tiện này.

Một thành phố với mật độ dân số từ 3.000 người/km2 là có thể có những dịch vụ giao thông công cộng với giá thành phải chăng. Hongkong là một ví dụ điển hình, một trong những thành phố đông dân nhất thế giới có một hệ thống giao thông công cộng hiệu quả và sinh lời.

Trong Ngày Định cư Thế giới, Giám đốc UN-Habitat kêu gọi: "Hãy cam kết cùng chúng tôi hành động để tất cả chúng ta có thể tiếp cận được các phương tiện giao thông bền vững, giúp con người thực hiện được quyền đi lại một cách bình đẳng".