Nước Pháp và câu chuyện nhập cư

Chính phủ Pháp đã cho đẩy những người Roms (người nhập cư sống lang thang) về bản xứ. Vậy có phải người Pháp có tính phân biệt chủng tộc? Tìm ra câu trả lời đúng cũng khó.

Biểu tình ở Paris chống chuyện trục xuất người Roms và chính sách nhập cư của chính phủ hôm 4/9 - Ảnh: AFP

Qua các cuộc thăm dò khác nhau, có 48-63% người Pháp đồng tình với quyết định của chính phủ trong chuyện trục xuất người Roms mà họ thường thấy ngửa tay xin tiền nhan nhản trong các đường hầm xuống tàu điện ngầm hoặc lấn chiếm những khu đất trống làm chỗ trú ngụ. Nhưng cũng có đến 72% khẳng định họ chống lại thái độ phân biệt chủng tộc, dĩ nhiên với điều kiện người nhập cư phải tôn trọng luật pháp và hội nhập đúng đắn vào xã hội Pháp.

Những cuộc thăm dò đó cũng đã phản ánh thái độ lo lắng của người dân Pháp trong thời buổi khó khăn với nạn thất nghiệp luôn lăm le ngoài cửa nhà, mức sống nhúc nhích tăng mãi, thời gian lao động phải kéo dài thêm để chính phủ giải quyết một phần thiếu hụt ngân sách (chuyện nâng tuổi về hưu thêm hai năm này đang khiến hàng triệu người Pháp xuống đường biểu tình gần đây)... Trong thời buổi khó khăn như vậy người ta bớt khoan dung và rộng lượng. Bung xung dễ nhất là đổ mọi tội lỗi lên những kẻ khác màu da ngày càng nhiều trên đất Pháp.

Những con số thống kê cũng cho thấy điều đó. Hiện nay 20% người Pháp có ông hoặc bà có gốc gác nước ngoài. Trong nhóm dân số ở độ tuổi lao động (18-50), người nhập cư chiếm đến 12% và tỉ lệ này còn cao hơn nếu xét trong độ tuổi trẻ hơn (hiện 20% người Pháp độ tuổi 18 có cha hoặc mẹ là người nhập cư). Cách đây 20 năm, các tỉ lệ này chỉ bằng phân nửa.

Các gia đình gốc Bắc Phi và gốc châu Phi dù không chiếm số đông trong cộng đồng người nhập cư tại Pháp, nhưng họ lại sống tập trung khu vực Paris và quanh Paris nên dễ tạo cảm giác những người có màu da đen và những người có gương mặt kiểu Ả Rập này đang “xâm chiếm” thủ đô hoa lệ của nước Pháp.

Theo thống kê của Viện Nghiên cứu và thống kê quốc gia INSEE, thật ra số con cái người gốc Phi cũng chỉ đông bằng số con cái người Việt, Campuchia và Lào từng đến Pháp ồ ạt trong những năm 1970 - 1980.

Thế nhưng, những gia đình gốc Phi ấy lại thường sống tập trung ở các khu chung cư chật chội và xập xệ - vốn là sai lầm của thời kỳ quy hoạch xây dựng trong thập niên 1960 - nên họ càng xấu đi trong mắt những người Pháp da trắng. Lối sống tuân thủ Hồi giáo gốc và những mặc định về nguy cơ khủng bố thời gian qua càng khiến những người nhập cư gốc Phi phải gánh chịu nhiều thiệt thòi, hậu quả của tệ phân biệt chủng tộc. Khó tìm được việc làm, khó tìm được nơi cư ngụ sạch sẽ và an ninh.

Cộng đồng gốc Á, gồm người Việt, Hoa, Ấn... có vẻ dễ thở hơn nhờ tính chăm chỉ trong lao động và dáng vẻ bề ngoài hiền lành. Nhưng điều đó không có nghĩa là cộng đồng “da vàng” này không có vấn đề. Tình hình có thể sẽ thay đổi một sớm một chiều với sự lớn mạnh quá nhanh của cộng đồng người gốc Hoa. Các cửa hiệu và nhà hàng Hoa đang mọc lên như nấm ở nhiều tuyến đường lớn trong các đô thị của Pháp.

Nếu như cách đây 10 năm, 20 năm đó là biểu hiện của sự đa dạng văn hóa, của tâm lý chuộng hương vị xa thì nay bị xem như một sự đe dọa kinh tế. Cộng đồng người Việt, Lào, Campuchia do thế cũng chịu ít nhiều ảnh hưởng, vì trong mắt nhiều người Pháp hiện nay người da vàng chính là... người Hoa.

Thật sự là có điều gì đó rất mâu thuẫn khi Chính phủ Pháp hiện có khuynh hướng nghiêm khắc hơn với người nhập cư, trong khi ông Tổng thống Nicolas Sarkozy lại là con trai một người Pháp gốc Hungary. Khả năng đang được xem xét là việc rút quốc tịch của những người nhập cư có nhân thân không tốt. Trong lần viếng thăm vùng Grenoble ở miền nam nước Pháp mới đây, ông Sarkozy tuyên bố mạnh mẽ: “Chúng ta đang phải hứng chịu hậu quả của 50 năm chính sách nhập cư vô nguyên tắc, dẫn đến sự thất bại của chính sách hội nhập”.

Sự nghiêm khắc đối với những người nhập cư ở Pháp càng dễ hiểu khi chỉ còn hai năm nữa là diễn ra cuộc bầu cử tổng thống. Chính phủ cánh hữu này cũng muốn vận dụng đến yếu tố an sinh trong tình hình kinh tế khó khăn hiện nay để lấy lòng những “người Pháp gốc”, và tất nhiên là tìm kiếm những lá phiếu.

Đó có thể chỉ là những gì các chính trị gia mong muốn. Thực tế xã hội và thực tế cộng đồng nhập cư hiện tại khác biệt hơn nhiều. Như trên đã nói, tỉ lệ người Pháp không phải chính gốc trong giới trẻ ngày càng tăng cao. Tình hình thêm phức tạp khi hiện có 50% số trẻ gốc nhập cư sinh ra tại Pháp từ gia đình có cả cha và mẹ đều là người nước ngoài, 50% còn lại có cha hoặc mẹ là người Pháp. Phân nửa sau này gọi là người có gốc nhập cư hay không? Quả là câu hỏi khó trả lời, nhưng họ thì khẳng định ít thấy bị phân biệt đối xử về gốc gác.

Câu chuyện nhập cư và đối xử với người nhập cư sẽ còn dài lắm trên đất Pháp. Nhưng có một hiện tượng không thể không ghi nhận là hiện nay ngày càng nhiều người nhập cư xin giữ quốc tịch cũ bên cạnh quốc tịch Pháp. Phải chăng đây là một cách phòng thân?