Cuộc đấu "sư tử" và "voi" tại châu Phi

"Người Ấn Độ đã ở Kenya và nhiều nước châu Phi trong hơn 200 năm. Tại sao họ không thể phát triển công nghiệp được như Trung Quốc đã làm trong vòng 10 - 15 năm qua?" - câu hỏi này phản ánh cuộc cạnh tranh giữa Ấn Độ và Trung Quốc tại lục địa đen hiện nay.

Đọc E-paper

Thương nhân Ấn Độ tại Kenya

Trong những năm đầu thế kỷ XX, có một dòng người Ấn Độ đổ sang châu Phi trong các dự án đường sắt, kéo theo đó là những thương nhân. Thậm chí, đồng rupee còn là tiền tệ chính của một số quốc gia Đông châu Phi. Ngày nay, hầu hết các nhà phân phối của Samsung ở Kenya là các thương nhân Ấn Độ.

Cố Thủ tướng Ấn Độ Mahatma Gandhi đã trải qua hai thập kỷ ở Nam Phi và Jawaharlal Nehru, Thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ độc lập, hậu thuẫn cho phong trào dân tộc châu Phi trong những năm 1950. Cho đến năm 1999, thương mại của Ấn Độ với châu Phi vẫn còn vượt qua Trung Quốc (TQ).

Tuy nhiên, trong một thập niên qua, TQ với sự hậu thuẫn của chính phủ, đã trở thành các nhà đầu tư chiếm ưu thế tại lục địa đen. Con số 65 tỷ USD đầu tư thương mại của Ấn Độ vào châu Phi tỏ ra nhỏ bé trước con số 200 tỷ USD đến từ TQ. Các công ty đại lục vươn vòi khắp lục địa đen với các dự án cơ sở hạ tầng lớn, gồm cầu cảng, đường sắt và các sân vận động thể thao, trường đại học...

Tuy nhiên, người An cũng tăng cường sự hiện diện của mình tại đây. Một làn sóng nhân công và đầu tư An Độ lại tiếp tục đổ vào các thành phố châu Phi được dẫn dắt bởi các tập đoàn tư nhân khổng lồ như Bharti Enterprises, Essar và Tata. "Các công ty Ấn Độ đánh giá rủi ro một cách có hệ thống hơn, trong khi TQ chỉ nhảy vào công việc và họ làm điều đó rất nhanh. Và họ nhận được kết quả như họ làm", Manoj Gupta, người đứng đầu Công ty Thép và Điện đa quốc gia Jindal của Ấn Độ tại Mozambique, cho biết.

Các công ty Ấn Độ đang từng bước thâm nhập vào những lĩnh vực quan trọng nhất tại các quốc gia châu Phi. Chẳng hạn, Bharti Airtel đã mua một mạng điện thoại di động toàn châu Phi trong năm 2010 với giá 10,7 tỷ USD. Oil and Natural Gas, nhà khai thác dầu khí lớn nhất của Ấn Độ, đã mua 10% cổ phần trong một công ty dầu khí Mozambique với giá 2,6 tỷ USD...

Nông nghiệp là trọng tâm khác mà người Ấn quan tâm ở châu Phi. Ấn Độ đã đầu tư hơn 1 tỷ USD trong các trang trại ở Ethiopia. Karuturi Global từ Bangalore, nhà sản xuất hoa lớn nhất thế giới, sử dụng 5.000 lao động tại một trang trại hoa hồng trên bờ hồ Naivasha ở Kenya. Nigeria cũng đang nổi lên thành một địa điểm "Ấn Độ hoá”.

Với dân số 170 triệu người, đông dân nhất châu Phi, quốc gia này đang bùng nổ tiêu dùng, và do nằm trong cùng múi giờ như châu Âu, nên thuận tiện cho các trung tâm dịch vụ khách hàng mà Ấn Độ đang cung cấp cho toàn thế giới. Các công ty năng lượng Ấn Độ đang đấu thầu phát triển hệ thống lưới điện của Nigeria với giá hàng tỷ USD. Công ty dược phẩm Ấn Độ cũng là nhà cung cấp lớn nhất của dược phẩm ở Nigeria với doanh thu tăng 35% mỗi năm.

Nền kinh tế châu Phi đang tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ nền kinh tế nào trên thế giới. Khoảng 1/3 trong số 54 quốc gia châu Phi đang có tốc độ tăng trưởng GDP hằng năm tới hơn 6%. Vì thế, châu Phi hiện đang là khu vực nhiều tiềm năng tăng trưởng nhất thế giới.

Trong nhiều cách, châu Phi là một thử nghiệm để biết Ấn Độ cư xử như thế nào với vị thế một cường quốc đang lên. Hầu hết các công ty Ấn Độ đến châu Phi bằng nỗ lực của riêng họ, nhưng họ ngày càng có thể dựa vào sức nặng chính trị và ngoại giao của chính phủ của họ. Hải quân Ấn Độ ngày càng tăng cường lực lượng trong những nỗ lực quốc tế nhằm ngăn chặn cướp biển ở Ấn Độ Dương.

Đáng chú ý, Ấn Độ sao chép một mô hình đầu tư của TQ vào châu Phi: tài trợ thương mại, mở nhiều lãnh sự quán, nói chuyện thường xuyên với các nhà lãnh đạo châu Phi, hội nghị thượng đỉnh khu vực xây dựng và những lời thân thiện về những ưu điểm của "Hợp tác Nam-Nam". Chính phủ Ấn Độ đã cung cấp hơn 10 tỷ USD trong chương trình cho vay để tài trợ cho thương mại và đầu tư của các công ty Ấn Độ.

Ấn Độ đã tổ chức hai hội nghị thượng đỉnh với các chính phủ châu Phi, trong năm 2008 và 2011 và đang đàm phán một cơ chế với Nam Phi về thúc đẩy thương mại trị giá 14 tỷ USD bằng đồng nội tệ. Bộ trưởng Thương mại Ấn Độ Anand Sharma hy vọng thương mại với châu Phi sẽ tăng lên 100 tỷ USD năm 2015, từ 70 tỷ USD hiện nay.

"TQ và Ấn Độ đang đấu tranh vì nguồn tài nguyên của châu Phi. Lĩnh vực xây dựng dân dụng đã thuộc về người TQ, trong khi Ấn Độ tiếp cận với nguồn than đá”, nhà kinh tế Joaquim Tobias Dai nói. Trong cuộc đấu này, Ấn Độ đang có lợi thế hơn khi có một làn sóng bài TQ tại nhiều quốc gia châu Phi. Sự hiện diện của người TQ tại châu Phi đang bị nghi ngờ như một hình thức thực dân mới, khai thác kiệt kệ tài nguyên của lục địa này.