Doanh nghiệp trao tay, đẩy giá trước khi lên sàn: Nhà đầu tư cần cẩn trọng

Thị trường chứng khoán tăng mạnh kể từ năm 2017 đến những tháng đầu năm nay đã thúc đẩy hàng loạt cổ phiếu lên sàn niêm yết. Tuy nhiên, bên cạnh những cổ phiếu đem lại "quả ngọt" cho nhà đầu tư thì không ít cổ phiếu mới lên sàn chứng kiến những giao dịch rất đáng ngờ.

Mẫu số chung của các cổ phiếu mới chào sàn gần đây là thường có những phiên trao tay lên tới hàng triệu cổ phiếu hoặc hàng trăm đến hàng nghìn tỷ đồng trước khi niêm yết chính thức. Trong đó, chủ yếu là giao dịch thỏa thuận giữa các cổ đông nội bộ, người thân của ban lãnh đạo doanh nghiệp hoặc cổ đông là tổ chức lớn.

Điểm cần lưu ý là những thương vụ giao dịch thỏa thuận này có mức giá khá thấp so với mức định giá chào sàn sau đó, đã giúp chủ sở hữu giao dịch trước đó đạt mức sinh lợi khổng lồ chỉ trong thời gian ngắn sau khi cổ phiếu chào sàn, trong đó không ít người là người thân của ban lãnh đạo doanh nghiệp. Điều này khiến không ít người nghi ngờ bản chất của những giao dịch này.

Link bài viết

Một diễn biến thường thấy nữa là nhiều doanh nghiệp tăng vốn khủng, theo đó phát hành thêm hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu cổ phiếu trước khi lên sàn niêm yết. Về cơ bản, việc tăng vốn để tăng quy mô kinh doanh là cần thiết, nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao việc tăng vốn lại thực hiện cấp tập chỉ ngay trước khi đại chúng hóa và lên sàn? Và đáng buồn là hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp sau đó thường không song hành với tốc độ tăng vốn.

Đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ, việc thẩm định tính minh bạch của quá trình tăng vốn này là rất khó, khi mà các doanh nghiệp chưa lên sàn chính thức thì thông tin công bố thường tù mù. Hiện tại, thẩm định của đơn vị kiểm toán đối với việc tăng vốn của những doanh nghiệp trước khi lên sàn là cơ sở duy nhất để nhà đầu tư tham khảo.

Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp tăng vốn không phải vì mục tiêu phát triển kinh doanh, mà đơn thuần là chiêu trò làm đẹp báo cáo, tiếp thị hình ảnh và rồi sau khi lên sàn thì hàng loạt cổ đông nội bộ đã nhanh chóng thoái vốn để kiếm lợi. Dòng tiền tăng vốn trước đó thực chất xoay chuyển lòng vòng, trong đó nhiều cổ đông lớn vay mượn để mua thêm với giá rẻ và sau đó vội vàng thoái vốn chốt lời khi cổ phiếu lên sàn với mức định giá cao.

Việc định giá doanh nghiệp của các tổ chức bảo lãnh phát hành cần phải bàn tới. Không hiểu sao nhiều doanh nghiệp hoạt động làng nhàng nhưng vẫn được các tổ chức định giá cao ngất khi sử dụng các phương pháp định giá căn cứ vào P/E, P/B của ngành hoặc các công ty cùng ngành, thậm chí có khi tham chiếu một công ty nào đó ở nước ngoài hoạt động trong cùng lĩnh vực. Thậm chí nhiều doanh nghiệp đặt ra các mục tiêu tăng trưởng gần như là bất khả thi, nhưng các tổ chức định giá vẫn vô tư khuyến nghị các nhà đầu tư mua vào dựa trên những mô hình định giá "máy móc" và phần nào đã cố tình bóp méo.

Thời gian qua cũng đã chứng kiến nhiều doanh nghiệp trước khi lên sàn thực hiện những buổi "road show" hoành tráng để giới thiệu cho các nhà đầu tư, kể cả nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, sau khi lên sàn là những chuỗi ngày chìm trong sắc đỏ và rơi không phanh, khiến nhà đầu tư nào tham gia mua đuổi ở phiên chào sàn phải gánh chịu thua lỗ nặng nề.

Trong khi đó, thị trường cũng không còn lạ gì nhiều doanh nghiệp tăng kịch trần lên tới vài chục phần trăm ngay ngày chào sàn nhờ được đẩy giá, khi mà lượng cổ phiếu trôi nổi còn thấp nên dễ dàng bị làm giá.

Không hiếm trường hợp nhiều cổ phiếu mới lên sàn tăng giá mạnh là nhờ những "đội lái" đứng sau lưng, với các lệnh mua vào đặt ra với khối lượng lớn nhưng bị hủy liên tục để dẫn dụ nhà đầu tư. Dù điều này có thể thu hút những tay đầu cơ nhưng rủi ro đi kèm sẽ rất lớn, vì không biết đội lái sẽ đủ sức kéo tới đâu hoặc xả hàng khi nào, trong khi rủi ro thoái vốn lên tới hàng triệu cổ phiếu của các cổ đông nội bộ đã mua trước đó luôn chực chờ như đã nói.

Rõ ràng "chơi chứng khoán" mà không có hoặc thiếu vắng thông tin thì tất yếu sẽ trở thành miếng mồi ngon cho những tay đầu tư lão luyện, những cổ đông nội bộ giao dịch nội gián, những ban lãnh đạo doanh nghiệp cấu kết để đẩy giá cổ phiếu là chuyện không còn xa lạ!