Chứng khoán phái sinh: Kỳ vọng thêm nhiều cách kiếm tiền

Sau thời gian dài chờ đợi, thị trường chứng khoán phái sinh Việt Nam vẫn chưa hoạt động như dự kiến là ngày 2/6/2017. Tuy nhiên, chứng khoán phái sinh vẫn được kỳ vọng cung cấp thêm nhiều cách kiếm tiền cho nhà đầu tư và là công cụ để phòng ngừa rủi ro trong giao dịch. 

Đọc E-paper

Hợp đồng tương lai

Hợp đồng tương lai là thỏa thuận giữa 2 bên về việc mua và bán một tài sản tại thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày giao dịch.

Theo HNX, sản phẩm đầu tiên sẽ được triển khai là hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu với chỉ số cơ sở là VN30 Index. Theo quy định, hệ số nhân đối với VN30 Index là 100.000 đồng, có nghĩa là quy mô hợp đồng cơ sở tương lai chỉ số VN30 Index tại mức 700 điểm là 70 triệu đồng (100.000 đồng x 700).

Tuy nhiên, nhà đầu tư chỉ cần ký quỹ ban đầu theo tỷ lệ 10% hợp đồng, tương đương 7 triệu đồng là có thể tham gia giao dịch. Thời gian giao dịch của hợp đồng tương lai tương tự với chứng khoán hiện nay với biên độ dao động giá 7%. Đơn vị giao dịch là một hợp đồng và giới hạn tối đa một lệnh giao dịch là 500 hợp đồng.

Để thực hiện hợp đồng tương lai, nhà đầu tư cần mở tài khoản giao dịch riêng biệt với tài khoản chứng khoán thông thường tại các công ty chứng khoán được chấp thuận giao dịch sản phẩm phái sinh. Hiện nay đã có 7 công ty chứng khoán được cấp phép kinh doanh chứng khoán phái sinh là SSI, HCM, BSI, VND, VCSC, VPBS và MBS.

Cách thức vận hành của hợp đồng tương lai

Quy trình giao dịch của hợp đồng tương lai cũng tương tự quy trình mua bán cổ phiếu thông thường mà nhà đầu tư vẫn giao dịch trên thị trường chứng khoán.

Đối với những nhà đầu tư giao dịch lần đầu, sau khi mở tài khoản giao dịch và tài khoản bù trừ tại thành viên giao dịch và nộp ký quỹ ban đầu cho thành viên giao dịch là có thể tiến hành đặt lệnh. Lệnh đặt bao gồm các thông tin cơ bản như mua hoặc bán, tháng đáo hạn, giá tương lai của hợp đồng, số lượng hợp đồng.

Hệ thống sau khi xác nhận lệnh khớp sẽ gửi kết quả giao dịch lại cho thành viên giao dịch và trung tâm bù trừ, sau đó thành viên giao dịch sẽ thông báo kết quả khớp lệnh cho nhà đầu tư. Dựa vào kết quả giao dịch, sở tính toán ra giá trị thanh toán hằng ngày, trung tâm bù trừ dựa vào đó tính toán được lãi lỗ từng vị thế trong giao dịch đó.

Chiến lược đầu tư hợp đồng tương lai

Trước khi có sự xuất hiện của hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể mua bán chỉ số thông qua một số sản phẩm mô phỏng gần đúng nhất như ETF hoặc danh mục mô phỏng chỉ số. Đối với hợp đồng tương lai, nhà đầu tư có thể đồng thời mua và bán các hợp đồng phái sinh khác nhau khi nhận thấy cơ hội giao dịch chênh lệch giá giữa 2 hợp đồng hơn là đặt cược vào chiều biến động của thị trường, gọi là chiến lược giao dịch "Spread".

Hai hợp đồng phái sinh có thể có cùng tài sản cơ sở nhưng khác tháng đáo hạn hoặc khác tài sản cơ sở nhưng biến động giá có độ tương quan cao. Do chiến lược "Spread" bao gồm giao dịch mua và bán đồng thời của các hợp đồng phái sinh có độ tương quan cao nên thường được coi là ít rủi ro hơn đối với nhà đầu tư. Đối với một số thị trường , giao dịch "Spread" sẽ yêu cầu ký quỹ ít hơn so với tổng yêu cầu ký quỹ của 2 giao dịch mua và bán.

Như vậy, với chi phí giao dịch và chi phí vốn thấp hơn so với thị trường cơ sở, chứng khoán phái sinh có nhiều cơ hội kiếm tiền cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, đối với chứng khoán phái sinh, lợi thế khi giao dịch với hiệu ứng đòn bẩy cũng chính là rủi ro, do đó nhà đầu tư cần lưu ý tìm hiểu kỹ tính chất của sản phẩm, phân tích xu thế biến động giá của tài sản cơ sở để đưa ra chiến lược đầu tư phù hợp.

Chiến lược phòng ngừa rủi ro thông qua hợp đồng tương lai

Bất cứ nhà đầu tư nào khi tham gia thị trường cũng thường sở hữu một danh mục cổ phiếu, tức là nhà đầu tư có nhu cầu phòng ngừa rủi ro khi giá trị danh mục đó giảm. Vì vậy, giao dịch phòng vệ cần làm là mở vị thế Short.

Nếu như thị trường giảm và giá cổ phiếu trong danh mục giảm tức là chỉ số cơ sở của hợp đồng tương lai cũng giảm, dẫn đến vị thế Short sinh lời. Lợi nhuận này sẽ bù đắp cho mức lỗ ở danh mục cổ phiếu.

Ví dụ một nhà đầu tư chứng khoán có giá trị danh mục cần phòng vệ là 10 tỷ đồng, hợp đồng tương lai với VN30-Index có hệ số nhân 100.000 đồng và điểm số (giá) đang là 703, khi đó giá trị một hợp đồng tương ứng 100.000 x 703 = 70.300.000. Để phòng vệ hoàn toàn cho danh mục nói trên, nhà đầu tư sẽ phải Short 10 tỷ/70,3 triệu = 142,2 hợp đồng.

Sau khi đã Short số lượng hợp đồng nói trên, danh mục cổ phiếu sẽ không còn bị tác động bởi diễn biến thị trường nữa. Bất kỳ chênh lệch lời lỗ nào phát sinh ở một bên giao dịch sẽ được bù đắp bằng mức chênh lệch tương đương ở giao dịch còn lại.

Như vậy nhà đầu tư nắm giữ danh mục này sẽ không lỗ mà cũng không lãi, nhưng biến động của danh mục trước thời điểm phòng vệ đã được cố định. Đây là biện pháp phòng ngừa rủi ro hiệu quả đối với những nhà đầu tư cá nhân có giá trị danh mục lớn hoặc các quỹ đầu tư, công ty đầu tư tài chính dùng để phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư.

>>Chính phủ hỗ trợ phát triển TTCK phái sinh