Quả tim có bốn cái van

Nếu quả tim được xem như một chiếc máy bơm làm nhiệm vụ bơm máu đi nuôi các cơ quan trên khắp cơ thể, thì van tim có vai trò là những chiếc van chỉ cho máu lưu thông theo một chiều nhất định chứ không thể đi ngược lại. Hở van tim dẫn đến có những lúc máu chảy ngược lại và quá trình sinh lý bình thường tất nhiên sẽ bị rối loạn. Mức độ quá tải của quả tim sẽ tăng lên tùy theo mức độ hở van tim, hậu quả cuối cùng là quả tim dần yếu đi và toàn bộ cơ thể sẽ bị ảnh hưởng.

Triệu chứng và nguyên nhân

Triệu chứng thường gặp là hồi hộp, mệt, khó thở hay cảm giác khó chịu ở vùng ngực: từ tim đập mạnh hay nặng ở vùng ngực cho tới đau ngực.

Một điểm cần lưu ý là các triệu chứng này thường tăng lên khi bệnh nhân gắng sức, ví dụ như chơi thể thao, đi bộ lên cầu thang, và giảm khi bệnh nhân nghỉ ngơi.

Cũng có khi không có triệu chứng và bệnh được phát hiện một cách tình cờ, chẳng hạn như khi kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm, phụ nữ đi khám thai, hoặc đi khám một bệnh lý nào khác, trước khi phẫu thuật...

Trong cả hai tình huống, bác sĩ sẽ phát hiện một số dấu hiệu nghi ngờ bệnh hở van tim, trong đó đáng kể nhất là khi nghe tim sẽ có một âm thổi ở tim. Để giải đáp nghi ngờ này, bác sĩ cho bệnh nhân siêu âm tim và kết quả sẽ giúp xác định hay loại trừ bệnh hở van tim.

Hở van tim không phải là một bệnh lý đồng nhất, mà là một nhóm nhiều bệnh lý khác nhau. Quả tim có bốn van tim riêng biệt, gồm: van động mạch chủ, van hai lá, van động mạch phổi và van ba lá.

Mỗi van tim bình thường lại có nhiều cấu trúc khác nhau như: lá van, vòng van, bộ máy dưới van hoặc các cấu trúc lân cận. Bất thường ở một hoặc vài cấu trúc nào đó cũng có thể gây hở van tim và một người có thể bị hở từ một cho tới cả bốn van tim.

Phức tạp hơn, có thể bị hở van do nhiều nguyên nhân. Một bất thường bẩm sinh, ví dụ như van động mạch chủ chỉ có hai lá van thay vì phải có ba lá, cũng có thể là nguyên nhân làm hở van tim; hiếm khi bị hở van tim do di truyền.

Những người lớn tuổi thường bị hở van tim do van bị thoái hóa.

Phát hiện và phòng ngừa

Siêu âm tim là xét nghiệm rất quan trọng để chẩn đoán bệnh hở van tim, giúp xác định nhanh và chính xác van tim bị hở, mức độ hở, cơ chế hở, các bệnh lý đi kèm và ảnh hưởng hoặc biến chứng của hở van tim lên chức năng quả tim.

Siêu âm tim không gây hại, có thể làm cả trên phụ nữ có thai, không đắt tiền, có thể làm nhiều lần, làm tại giường nếu bệnh nặng không đi lại được.

Tuy nhiên, siêu âm tim chỉ gợi ý chứ không xác định nguyên nhân hở van tim, trong một số trường hợp bắt buộc phải mổ lấy van tim ra xem dưới kính hiển vi để tìm nguyên nhân.

Với một số nguyên nhân gây bệnh hoặc làm bệnh nặng lên chúng ta có thể chủ động dự phòng hay ngăn ngừa được, cụ thể là dự phòng thấp tim và bệnh van tim hậu thấp cũng như ngừa viêm nội tâm mạc nhiễm trùng trên bệnh nhân hở van tim.

Tác hại và cách điều trị

Những người bị hở van tim mức độ nặng hoặc có biến chứng tuổi thọ thường bị rút ngắn, chất lượng cuộc sống bị giảm thiểu, có những hạn chế trong công việc hoặc sinh hoạt hằng ngày, có nguy cơ cao khi làm phẫu thuật hoặc thủ thuật ngoài tim. Phụ nữ bị hở van tim nặng hoặc có biến chứng có thể có nguy cơ cao hơn khi sinh đẻ.

Những người bị hở van tim mức độ nhẹ có chất lượng cuộc sống không khác gì người bình thường, không có hạn chế gì trong công việc hoặc sinh hoạt hằng ngày, các nguy cơ của họ khi làm phẫu thuật hay thủ thuật y khoa cũng không khác biệt đáng kể so với người bình thường. Chỉ khi nào bệnh lý tiến triển đến một mức độ nặng hơn tiên lượng của họ mới thay đổi.

Với những người bị hở van tim mức độ nặng, chỉ có phẫu thuật mới làm giảm mức độ hở van, qua đó giúp họ lấy lại một phần tuổi thọ và cải thiện chất lượng cuộc sống. Còn những người bị hở van tim nhẹ không cần điều trị gì cả, chỉ cần theo dõi định kỳ cho tới khi bệnh tiến triển đến một mức độ nặng hơn.

Tuy nhiên, vẫn chưa thể xác định những người hở van tim nhẹ có bắt buộc chuyển thành hở van nặng hay không, khi nào thì điều đó bắt đầu xảy ra và trong thời gian bao lâu.

Khi nào cần phẫu thuật và phương pháp phẫu thuật sẽ do phẫu thuật viên quyết định dựa trên các điều kiện cụ thể về bệnh lý của từng bệnh nhân. Cũng có một số người chỉ cần điều trị nội khoa bằng việc uống thuốc thường xuyên, tuân thủ chế độ theo dõi định kỳ và có lối sống phù hợp.

Ngoài ra, bệnh nhân bị hở van tim có thể tìm được những lời khuyên về lối sống thiết thực nhất, cụ thể nhất và phù hợp nhất với đặc điểm cá nhân của mỗi người bằng cách tham vấn một bác sĩ chuyên khoa.

Bệnh hở van tim có thể tiến triển theo thời gian và lối sống của người hở van tim cũng phải thay đổi theo. Một lối sống tốt sẽ vừa ngăn ngừa được bệnh tật tiến triển, vừa bảo vệ được chất lượng cuộc sống.

Hiểu biết đúng về bệnh hở van tim sẽ giúp ích cho bản thân mỗi chúng ta hoặc thân nhân khi có bệnh hở van tim, giúp chúng ta có lối sống tích cực và chủ động thay vì thụ động tiếp nhận lời khuyên của thầy thuốc.