Phố Huế xưa dần mất dạng...

NGUYỄN VĂN TOÀN| 21/04/2018 03:19

Từ đầu thế kỷ XIX, Bao Vinh đã có vai trò quan trọng với Huế. Đây là một thương cảng rất nhộn nhịp với hàng hóa đa dạng, ngoài lụa là gấm vóc còn có ngà voi, đường, quế, thuốc nhuộm, đồ sành sứ, đồ mỹ nghệ.

Phố Huế xưa dần mất dạng...

Bao Vinh nhìn từ sông Hương

Năm 2008, sinh viên Quách Đạo Quang và Phạm Xuân Quỳnh Giao được Đại học Huế trao giải nhất cuộc thi "Ý tưởng sáng tạo đồng hành cùng cuộc sống" với đề tài "Phố Huế xưa - Phim trường mới - Khu du lịch mới". Nhưng 10 năm rồi, phố Huế xưa dần mất dạng...

Ý tưởng của sinh viên Quách Đạo Quang, Phạm Xuân Quỳnh Giao là phục hồi phố cổ Huế tại khu vực Bao Vinh và Gia Hội, biến những dãy phố ấy thành khu phố ẩm thực, khu phố với các trò chơi dân gian xứ Huế, khu phố với những tửu quán, rạp hát, gánh xiếc, lớp học xưa, nhà thuốc y học cổ truyền, lò võ cổ truyền, khu chợ xưa, làng nghề thủ công truyền thống để phục vụ người dân xứ Huế và du khách thập phương. Đó còn là một phim trường phục vụ ngành điện ảnh.

Tiếc rằng ý tưởng này không được thực hiện nên hai khu phố cổ nổi tiếng của Huế là Bao Vinh (xã Hương Vinh, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế) và Gia Hội (phường Phú Cát, phường Phú Hiệp, phường Phú Hậu, thành phố Huế) dần mất "tính cổ”. Trong khi khu phố cổ Bao Vinh là cụm di tích xếp hàng thứ hai về sự ưu tiên bảo tồn trong quần thể di tích Cố đô Huế, chỉ sau kinh thành Huế và các lăng tẩm; khu phố cổ Gia Hội có mật độ dày đặc về di tích văn hóa, lịch sử.

Theo người viết, nếu phục hồi phố cổ theo ý tưởng "Phố Huế Xưa - Phim trường mới - Khu du lịch mới" thì khu phố cổ Gia Hội phải được kéo dài từ cầu Gia Hội đến dọc tuyến đường ven sông Hương - đường Trịnh Công Sơn dài 1.200m, có thể kéo dài đến cầu chợ Dinh, nghĩa là nó sẽ dài hơn 2km.

Tuy nhiên, ý tưởng "Phố Huế xưa - Phim trường mới - Khu du lịch mới" rất khó thực hiện tại tuyến đường Trịnh Công Sơn bởi trước năm 2000, hơn 60% kiến trúc phố cổ Gia Hội đã bị hiện đại hóa. Và hiện tại, số nhà cổ bị tháo dỡ để xây nhà theo kiến trúc hiện đại ngày càng nhiều.

Do đó, việc bảo tồn, phục hồi các ngôi nhà cổ ven sông Hương ở khu phố cổ Gia Hội cùng với việc tập trung nhà cổ từ các nơi ở Huế đến đường Trịnh Công Sơn để tạo thành một phố cổ như từng tập trung 11 căn nhà rường tại phố đi bộ Nguyễn Đình Chiểu bờ nam sông Hương là không khả thi, thậm chí không thể. Việc cần nhất vẫn là tập trung phục hồi tại chỗ những di tích còn lại tại hai phố cổ, đặc biệt là tại phố cổ Gia Hội.

Gia Hội xưa

Gia Hội xưa

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân thì khu phố cổ Gia Hội nằm trên một hòn đảo bao bọc bởi sông Hương và sông Đông Ba, tâm điểm là đường Chi Lăng, ngày xưa gọi là Dinh Thị Phố. Trước lúc phát triển thành con phố buôn bán, khu vực này dành riêng cho các phủ và dinh thự của những ông hoàng bà chúa, quan chức cao cấp triều đình nhà Nguyễn.

Tiêu biểu là Dinh Ông - nhà của phụ chính đại thần Trần Tiễn Thành dưới thời vua Tự Đức. Kế đến phủ Thọ Xuân của Thọ Xuân Vương - con trai thứ ba của vua Minh Mạng, phủ Thoại Vương - con thứ tư của vua Thiệu Trị, nhà cô Nhơn - người đoạt giải nhất cuộc thi ca Huế tại Hội chợ Huế 1937, nhà thờ Thanh Bình của ngành hát bội cả nước.

Ở khu vực Gia Hội còn có đền Chiêu Ứng của người Hải Nam, chùa Quảng Đông, chùa Triều Châu, chùa Phúc Kiến, phủ Vĩnh Tường, Ngọc Sơn công chúa từ, tư thất của nhà nghiên cứu âm nhạc Huế Hoàng Yến - nơi hòa nhạc của các danh cầm hồi đầu thế kỷ XX, lầu ông Hoàng Mười - con thứ mười của vua Dục Đức.

Tuyến khu vực dọc sông Đông Ba và xóm Ngự Viên có tư thất của bà Tân Điềm - thứ phi của vua Khải Định, dinh thất và phủ Gia Hưng Vương - con thứ tám của vua Thiệu Trị, phủ người con trai út của vua Minh Mạng, chùa Diệu Đế, nhà thờ họ Kim Hoàn. Cuối cùng là khu vực ngã ba sông Đông Ba với chợ Được (hay chợ Mụ Đặng) hình thành dưới thời vua Gia Long.

Trước Festival Huế 2002, chính quyền địa phương đã cho nâng cấp và bảo tồn khu phố cổ Gia Hội với tham vọng tạo nên "một Hội An của Huế”, một địa chỉ du lịch và là khuôn mẫu cho mô hình bảo tồn phố cổ trong lòng đô thị hiện đại. Đầu tiên, tỉnh Thừa Thiên - Huế sẽ khôi phục phố cổ Gia Hội và đưa vào kinh doanh du lịch, giai đoạn 1 là 12 điểm.

Đường Bạch Đằng với chiều dài 650m sẽ trở thành phố ẩm thực hoạt động từ 16 giờ đến 24 giờ hằng ngày với các món ăn đặc trưng Huế như bún bò, bún thịt nướng, cơm hến, bánh bèo, bánh khoái, bánh cuốn.

Các hộ đăng ký kinh doanh ở đây được ưu đãi không đóng thuế mặt bằng trong một năm. Hộ nào có nhu cầu sửa chữa nhà cửa để phục vụ du lịch sẽ được cho vay vốn vối lãi suất thấp. Thế nhưng kế hoạch ấy không khả thi. Hiện nay, vấn đề cấp bách là cứu số nhà cổ còn lại ở phố cổ Gia Hội.  

Thanh Bình từ đường - nhà thờ tổ hát bội cả nước, di tích văn hóa cấp quốc gia tại khu phố cổ Gia Hội

Thanh Bình từ đường - nhà thờ tổ hát bội cả nước, di tích văn hóa cấp quốc gia tại khu phố cổ Gia Hội

Từ đầu thế kỷ XIX, Bao Vinh đã có vai trò quan trọng với Huế. Đây là cảng trong đất liền rộng 150m và sâu từ 4 - 8m. Bao Vinh sau đó đã trở thành một thương cảng rất nhộn nhịp với hàng hóa  đa dạng, ngoài lụa là gấm vóc còn có ngà voi, đường, quế, thuốc nhuộm, đồ sành sứ, đồ mỹ nghệ.

Năm 1885 kinh đô Huế thất thủ trước sự xâm lăng của thực dân Pháp, Bao Vinh bị tàn phá và bị mai một dần. Tuy vậy đến đầu thế kỷ XX đây vẫn là một trung tâm buôn bán quan trọng. Bao Vinh hiện có một con phố duy nhất dài khoảng 300m với một số di tích cổ kính, năm 1991 vẫn còn 39 ngôi nhà cổ, năm 2005 còn 15 ngôi nhà trên 200 tuổi.

Bao Vinh và Gia Hội là hai nơi tiêu biểu cho những gì thuộc về quá khứ của cư dân Huế, cư dân đất thần kinh cuối cùng của Việt Nam. Có phần cuờng điệu, nhưng không phải phi lý khi nhà văn xứ Huế Nguyễn Khắc Phê nói: "Đến Huế ma chưa thảnh thơi dạo bước vào chơi dăm ba ngôi nhà vườn đẹp nhất hay chưa ghé thăm một vài vương phủ ở chốn cựu kinh thì coi như chưa đến Huế”. Điều đó càng thôi thúc phải khôi phục lại hai khu phố cổ này của Huế.

Hiện tại, các di tích cấp quốc gia, những di tích mang tính tâm linh tại khu phố cổ Gia Hội như Thanh Bình thự, các hội quán của người Hoa, những ngôi chùa lớn như Diệu Đế được bảo tồn kỹ lưỡng. Nhưng Nhà nước cần hỗ trợ vốn, kỹ thuật để bảo tồn những di tích còn lại, nếu trễ sẽ không còn gì.

Bên cạnh đó nên tổ chức quảng bá hình ảnh trên các phương tiện thông tin đại chúng, tổ chức lễ hội định kỳ để nâng cao ý thức người dân trong việc giữ gìn di sản, từ đó gọi mời du khách và các nhà đầu tư du lịch cùng đóng góp với chính quyền khôi phục và khai thác tiềm năng của hai khu phố cổ này. Những hoạt động tại hai khu phố cổ trong các Festival Huế đầu tiên như lễ rước đèn, phố ẩm thực, tổ chức tour du lịch trong ngày nên được thực hiện trở lại.

Ngày 28/10/2003, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế có quyết định về quy hoạch xây dựng và bảo tồn khu phố cổ Bao Vinh, trong đó không cho phép xây dựng nhà mới. Muốn thực hiện quyết định ấy, trước hết phải thường xuyên đưa du lịch đến nơi này để người dân được hưởng lợi, có điều kiện để tu sửa và gắn bó với những ngôi nhà cổ. Nếu được đầu tư, kết nối phố cổ Bao Vinh với phố cổ Gia Hội để làm du lịch thì có khả năng tạo ra cú hích đối với ngành du lịch Huế.

Khả năng phục hồi phố cổ Bao Vinh và phố cổ Gia Hội là có thể. Nếu làm được thì sẽ giữ gìn cho mai sau những di sản quý giá mà không nơi nào có được và du lịch Huế sẽ càng hấp dẫn hơn.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đọc nhiều
Phố Huế xưa dần mất dạng...
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO