Hương hoa xứ Huế

Ra Tết tình cờ đọc một bài viết khá hay về vườn Huế của nhà văn Trần Thùy Mai, có đoạn: “Khi tạo dựng một ngôi vườn, chủ nhân Huế thường không theo đuổi vẻ đẹp của màu sắc, mà hướng tới tạo thành một tổ hợp những mùi hương. Xu hướng chuộng hương hơn chuộng sắc là ý tưởng bên trong của từng ngôi vườn Huế”.

Buổi sớm vãn cảnh một ngôi chùa thân quen. Bước vào sân đã nghe thoang thoảng hương thơm tinh khiết của loài hoa thấm đẫm trong màn sương mỏng ban mai. Hai chậu cây to giữa sân lâu nay tôi ít khi để mắt tới đang tỏa hương trong tiết Nguyên tiêu làm tôi nhớ về ngôi chùa cũ. Đó là khi ngôi chùa còn đơn sơ, có con đường gồ ghề đá sỏi dẫn vào chính điện và hai bên là những cội hoa xanh, hoa nở li ti âm thầm nhưng mùi hương của hoa thì nhẹ nhàng, tinh tế và đằm sâu đến lạ.

Tôi hỏi hai vị sư thì được biết hai chậu hoa này là do chính tay các vị khi đó còn là những chú tiểu bứng từ những cội hoa năm cũ trồng vào chậu trước khi chùa được xây dựng lại. Hèn chi hoa lại được đặt ở vị trí giữa sân chùa.

Tôi nhớ chùa làng tôi có cây ngâu ngay trước sân, cạnh cái cột cờ. Mùa này, ngâu thường trổ những chùm li ti màu vàng. Bên cạnh cây ngâu là hai cụm hoa sói cũng tỏa hương thơm dễ chịu vào mùa xuân. Có những năm chùa được trưng dụng làm lớp học, lũ học trò nghịch ngợm hầu như đứa nào, cả nam lẫn nữ, cũng cố với lên cây ngâu này hái hoa, rồi sau đó hái quả. Và đó cũng là nguyên nhân cây ngâu trơ cành, trụi lá và chết lúc nào không biết nữa.

Nhìn thấy cảnh cây ngâu bị chết, ba tôi đau lòng lắm, ông nói những cây ngâu, cây sói trồng ở sân chùa làng là do một vị sư ở Huế có quê quán ở làng tôi tự tay mang về trồng và với sự chăm sóc kỹ lưỡng của những Phật tử của chùa, cây đã xanh lá, đơm hoa, tỏa hương. Đó là những giống cây hiếm ở vùng cát quê tôi và bây giờ nhớ lại tôi mới nhận ra vị sư đó đã mang một khu vườn của Huế về một ngôi chùa làng ở vùng hẻo lánh, xa xôi.

Sáng mười bốn tháng giêng, trên các nẻo đường xứ Huế, tôi bắt gặp những gánh hoa cúc, hoa vạn thọ còn sót lại sau Tết mà bây giờ người trồng hoa vớt vát để bán cho người ta mua cúng rằm. Bên cạnh sắc vàng, sắc cam rực rỡ của cúc, của vạn thọ là màu trắng tinh khôi của hoa bưởi.

Tết đã qua, cũng là qua mùa hoa khoe sắc và đến mùa hoa tỏa hương. Tháng ba hoa bưởi hương thầm: “Đôi bạn ngày xưa học chung một lớp/ Cây bưởi sau nhà ngan ngát hương đưa”. Tháng ba chợt nhớ hương hoa lài, hoa lý: “Nhà tôi lài lý thơm về tối/ Tôi bỏ ra đi mười mấy tuổi/ Mà sao còn nhớ tóc em dài”.

Còn với riêng những người dân cố đô, hoa bưởi cũng là loài hoa để cúng vào những ngày đầu năm. Người Huế không quên tổ tiên, ông bà cũng từng chuộng hương hơn sắc. Bởi vậy, trong những lễ vật, hương hoa cúng rằm tháng giêng, những gia đình xứ Huế thường hay lấy lá chuối gói một ít hoa bưởi hoặc hoa lài, hoa trang đặt lên nải chuối trên bàn thờ cho thơm để thành kính ngưỡng vọng tổ tiên.