May hơn khôn?

KIM| 10/07/2012 05:26

Trước năm 1576, người ta có thể bắt gặp một ông già ăn mặc kỳ quặc đi lang thang với dáng điệu lạ lùng, không quy tắc, dọc ngang các đường phố của Rome, không nói với bất kỳ ai và cũng không ai nói chuyện với ông ta.

May hơn khôn?

Trước năm 1576, người ta có thể bắt gặp một ông già ăn mặc kỳ quặc đi lang thang với dáng điệu lạ lùng, không quy tắc, dọc ngang các đường phố của Rome, không nói với bất kỳ ai và cũng không ai nói chuyện với ông ta. Ông già từng nổi tiếng khắp châu Âu, là một nhà chiêm tinh học, bác sĩ trứ danh cho các gia đình quý tộc, trưởng khoa dược tại Đại học Pavia.

Đọc E-paper

Ông đã có những sáng chế tồn tại lâu dài, bao gồm chiếc khóa số đầu tiên và trục nối nhiều chiều vẫn còn được sử dụng trong ô tô ngày nay. Ông đã xuất bản 131 cuốn sách với nhiều chủ đề trong lĩnh vực triết học, y tế, toán học và khoa học.

Tuy nhiên, năm 1576, ông là ông già của quá khứ, không có tương lai, sống trong sự nghèo đói và tối tăm. Ông chết vào ngày 20 tháng 9, vài ngày trước sinh nhật lần thứ 75 của mình. Ông là Gerolamo Cardano.

Trước khi chết, Gerolamo Cardano đốt 170 bản thảo chưa công bố. Trong gia tài của ông còn lại 111 bản thảo. Một bản được viết vài thập kỷ trước đó, đã được sửa chữa, là một chuyên luận gồm 32 chương ngắn. Với tựa The Book on Games of Chance (Cuốn sách về các trò chơi tình cờ), đó là cuốn sách đầu tiên viết về lý thuyết ngẫu nhiên.

Nếu một tay cờ bạc vào thời của Cardano hiểu được công trình toán học về sự ngẫu nhiên của ông, thì có lẽ anh ta đã kiếm được một khoản kha khá nhờ đánh bại những đối thủ kém hiểu biết hơn. Ngày nay, với lý thuyết mà ông đã đưa ra, Cardano có lẽ đã có cả tiền tài và danh vọng khi viết những cuốn sách như The Idiots Guide to Casting Dice with Suckers (Cẩm nang chơi xúc sắc nhưng thiếu chuyên nghiệp).

Bộ não của chúng ta, cho dù có nạp được vào bao nhiêu kiến thức đi chăng nữa, cũng vô cùng kém cỏi trong việc giải thích những sự kiện mang tính ngẫu nhiên và xác suất. Khi phải đối mặt với các tình huống đòi hỏi phải có khả năng nắm bắt trực quan các sự kiện mang tính tỷ lệ, ngay cả các nhà khoa học hay toán học lừng danh nhất cũng cảm thấy lúng túng.

Giả sử, muốn tính toán xác suất khi tung một đồng xu, bạn có thể nhận được câu trả lời xác đáng từ nhà toán học vĩ đại thế kỷ XVIII - Jean Le Rond dAlembert, đó là có ba khả năng: 0, 1 hoặc 2 ngửa. Tức tỷ lệ 1:3. Nhưng có một người lại có cách diễn giải khác.

Ông cho rằng trên thực tế, phải có bốn khả năng, đó là: ngửa - ngửa, ngửa - sấp, sấp - ngửa và sấp - sấp. Như vậy, xác suất sẽ là 25% cho 0 và 2; 50% cho 1. Và như thế, bất cứ ai tham gia cá cược tung đồng xu sẽ bị lột sạch nếu cứ ngang bướng tin vào lý thuyết của dAlembert.

Leonard Mlodinow

Người đưa ra kết luận trên là Leonard Mlodinow. Trong tác phẩm The Drunkards Walk (How Randomness Rules Pur Lives) - Khôn ngoan không lại với giời (Sự may rủi chi phối cuộc sống của bạn như thế nào?), Mlodinow đã chỉ ra một loạt sự việc thường nhật mà ai cũng bắt gặp trên thực tế lại không đáng tin cậy như chúng ta vẫn nghĩ, chẳng hạn như tiêu chuẩn đánh giá các loại rượu, các cuộc thăm dò chính trị hay hệ thống cho điểm tại các trường học, v.v...

Dưới ngòi bút của ông, người đọc có điều kiện nhìn nhận bản chất của sự thay đổi và vén bức màn tâm lý ảo ảnh đang che khuất tâm trí khiến chúng ta đánh giá sai thế giới xung quanh. Mlodinow cũng mang đến một cái nhìn tươi mới hơn về ý nghĩa ẩn giấu đằng sau mỗi sự việc cũng như cách thức đưa ra những quyết định đúng đắn dựa trên bản chất của vấn đề.

Từ lớp học tới phòng xử án, từ thị trường tài chính cho tới các siêu thị, từ phòng khám đa khoa tới phòng Bầu dục..., cuốn sách mang đến những lý giải hấp dẫn về tính chi phối của sự may - rủi đối với cuộc sống của chúng ta.

Leonard Mlodinow là người đã nhận bằng Tiến sĩ Vật lý tại Đại học California, Berkeley. Ông cũng là biên kịch cho loạt chương trình truyền hình MacGyver và Star Treck: The Next Generation; là tác giả các tác phẩm: Euclids Window: The Story of Geometry from Parallel Lines to Hyperspace, Feynmans Rainbow: A Search for Beauty in Physics and in Life và đồng tác giả với Stephen Hawking cuốn A briefer History of Time (Giản yếu lược sử thời gian).

Khôn ngoan không lại với giời do Vũ Cẩm Thanh và Lê Thu Hương dịch, NXB Lao động - Xã hội ấn hành, Công ty Sách Alpha giữ bản quyền tiếng Việt.

(0) Bình luận
Nổi bật
Đọc nhiều
May hơn khôn?
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO