Cái duyên của nhà sưu tập

Giàu tiền bạc, phong phú kiến thức và đam mê bất tận là "thuộc tính" của các nhà sưu tập. Không đủ ba yếu tố đó, khó có một bộ sưu tập có chiều dày văn hóa và được nghiên cứu thấu đáo. Nhưng chính đạo đức trong ứng xử, trong quá trình sưu tập những thứ yêu thích đã làm nên sự thu hút nơi họ.

Đọc E-paper

Mới đây, một người bạn từ châu Âu về đã đem theo một chiếc máy ảnh lạ, do Hãng Leica sản xuất năm 1962, mạ vàng 24 carat và nằm trong tủ kính của một tay máy người Nga. Bạn tôi là một nhà sưu tập, anh ấy thích chiếc máy ảnh đó, nhiều lần năn nỉ người chủ bán lại nhưng đều bị từ chối.

Mỗi lần có chuyến đi châu Âu, anh đều ghé thăm ông bạn già để "tán" chuyện chụp ảnh và ngắm nghía chiếc máy ảnh cổ lạ cho đỡ "ghiền". Dần dần họ trở thành đôi bạn tâm giao, có chung sở thích về máy ảnh và chụp ảnh nghệ thuật.

Cứ thế, hơn 10 năm đã trôi qua. Một hôm, anh bạn nhận được bức thư của ông chủ chiếc máy ảnh Leica, bảo rằng ông muốn chuyển giao chiếc máy ảnh đó cho anh.

Lý do ông đổi ý, bán máy không phải vì cần tiền, mà là do ông đã quá già và thương chiếc máy ảnh của mình đến mức muốn tìm một người tâm giao, thân thiết gửi gắm để chiếc máy có được người chủ mới xứng đáng.

Nhà sưu tập máy ảnh vừa vui vì đã sở hữu được món đồ yêu thích, vừa trân trọng tình cảm mà có lẽ chỉ những người có thú sưu tập mới hiểu được. Anh đã hứa với ông già người Nga sẽ giữ chiếc máy ảnh cẩn thận, và nếu vật đổi sao dời cũng sẽ lại tìm người tốt giao lại, cứ như thể chiếc máy ảnh cũng có linh hồn và phẩm giá vậy!

Tuần rồi tôi có dự khai trương Bảo tàng Kiến trúc nhà cổ Việt Nam tại huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, ông chủ đầu tư còn trẻ và kế thừa khá nhiều hiện vật, kinh nghiệm, kiến thức của người cha truyền lại. Tôi ngắm rất lâu 18 căn nhà cổ được dựng trên khu vườn rộng hơn 1ha.

Ngay lễ khai trương, Bảo tàng đã nhận 5 kỷ lục quốc gia, trong đó có kỷ lục Bảo tàng kiến trúc lớn nhất. Có mấy ai biết được bộ sưu tập thiếu một căn nhà rất đẹp mà chính chủ dự án đã từ chối đem về, dù người chủ cũ sẵn sàng bán lại để xây nhà mới.

Nguyên do là ông chủ trẻ tuổi cũng có tình cảm sâu sắc với những căn nhà có kiến trúc đẹp, có tuổi đời hàng trăm năm, thấy căn nhà tựa như một con người, cũng có tâm hồn, cũng cần cội rễ.

Đứng trước căn nhà rất đẹp ở vùng trung du xứ Quảng, với lối kiến trúc đặc trưng của vùng, trình độ chạm trổ bậc nhất, nhà sưu tập muốn mua ngay và biết rằng với khả năng của mình, ngôi nhà sẽ được trùng tu, phục dựng và sẽ còn giá trị hơn nữa khi góp mặt vào dự án bảo tàng kiến trúc nhà cổ.

Chủ nhà cũ dẫu rất muốn bán nhà cổ để xây nhà gạch, nhưng lại tỏ ra quyến luyến, dùng dằng không dứt. Rồi nhà sưu tập bỗng nhận ra anh không nên đưa căn nhà này đi, không nên tháo dỡ nó ra khỏi mảnh vườn xưa để nó phải xa hơi ấm của chủ nhân.

Anh quyết định giúp ông chủ nhà một số tiền và cho nhân viên đến tư vấn sửa lại những chỗ hư hỏng để căn nhà vững chãi hơn. Người chủ căn nhà cảm động khẳng định, nếu như sau này có phải bán nhà, ông nhất định giao nó về cho khu bảo tàng để căn nhà rường của tổ tiên được những người tốt bảo quản, giữ gìn.

Trong thế giới của các nhà sưu tập có rất nhiều huyền thoại. Không ít lần nghe chuyện con tem cổ có giá nhiều trăm triệu đồng, hay chiếc bình ngọc trị giá nhiều trăm triệu đồng mà chủ nhân món đồ vẫn không chịu bán. Nhiều người cho đó là chuyện dựng lên để làm tăng giá trị món cổ vật.

Rất có thể như thế! Nhưng tình cảm giữa những người chơi cổ vật như trong hai câu chuyện kể trên hoàn toàn không lạ. Tuy nhiên, có được món đồ quý hay không còn phải dựa vào người có tâm, có duyên hay không chứ không chỉ "mạnh tiền".

Và huyền thoại đi kèm theo món đồ cổ luôn là con dao hai lưỡi, nó là mảnh đất màu mỡ cho người không lương thiện làm đồ giả cổ lừa đảo những người non kinh nghiệm mà hiếu thắng, rất dễ tiền mất và còn trở thành trò cười cho người trong giới vì rước nhầm "hàng dạt".