Ly nông và ly hương

Theo thống kê mới đây của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội: Có khoảng 1,5 lao động rơi vào tình trạng mất việc làm sau khi bị thu hồi đất sản xuất. Chỉ tính trong ba năm qua, tổng diện tích đất chuyên dùng đã tăng lên 104.422ha, dẫn đến một lượng lớn đất nông nghiệp được chuyển đổi mục đích.

Gọi là “chuyển đổi mục đích” nhưng dễ hiểu là đất trồng lúa, trồng hoa màu bị lấy để xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất hoặc phát triển khu đô thị. Mặc dù diện tích đất nông nghiệp được thu hồi chỉ chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng diện tích đất nông nghiệp, nhưng do thu hồi mang tính tập trung nên nhiều hộ bị thu hồi 100% diện tích, không còn đất sản xuất...

Còn ruộng còn có cơm...

Có lẽ không cần phải làm điều tra xã hội thì mọi người đều thấy cái sự “chuyển đổi mục đích đất nông nghiệp” thời gian qua đã ảnh hưởng nhiều đến đời sống và việc làm của hàng chục vạn người dân bị thu hồi đất. Một số địa phương như ở Hà Nội, chỉ tính trong giai đoạn 2001 - 2004, đã có gần 8 vạn lao động mất việc làm; con số này là 13,2 vạn ở Hải Phòng...

Cuộc sống của nông dân mất đất không khấm khá hơn, lại ngày càng nghèo đi, tại sao? Khó khăn lớn nhất của những người này là chuyển nghề và tìm kiếm việc làm mới. Thế nhưng, người nông dân văn hóa nói chung thấp, quanh năm bán lưng cho đất, ngoài cái cày, con trâu, không có kỹ năng lao động khác, làm sao chen nổi vào nhà máy này, khu công nghiệp kia? Trong khi luật bảo hộ lợi ích thiết thân của nông dân còn thiếu, thì tình hình vi phạm luật trong khi trưng dụng ruộng đất đã làm tổn hại lớn tới lợi ích của bà con.

Để giúp nông dân mất đất có nghề ổn định, nhiều địa phương trước khi “mua lại đất” đã hứa về những chương trình tập huấn kỹ thuật nuôi trồng thủy sản, bò sữa, trồng cây cảnh... Không biết các địa phương khác như thế nào, nhưng theo điều tra của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, sau nửa năm thành lập, quỹ 50 tỷ đồng hỗ trợ nông dân mất đất của Hà Nội vẫn chưa giải ngân được đồng nào. Chẳng ai tới hỏi thăm cái quỹ này khi biết mỗi người được hỗ trợ không quá 6 triệu đồng để học nghề, trong khi các yêu cầu về giấy tờ, thủ tục lại quá rườm rà.

Nếu không kịp học nghề, người nông dân chắc sẽ đói trên mảnh đất của mình khi sống bòn vào tiền bán đất. Nếu trước đây, ly nông chỉ là những người rời bỏ ruộng đất chứ không rời bỏ quê hương, thì nay người nông dân “vừa rời bỏ ruộng đất vừa rời bỏ quê hương” vì không còn kế sinh nhai. Có nhà nghiên cứu đã gọi loại nông dân làm thuê thế hệ hai này là “không trở về”, còn thế hệ thứ ba sẽ là “về không nổi”.

Còn ruộng còn có cơm, nay ruộng mất rồi, về sao nổi!