Ngành du lịch VN: Nhân lực chất lượng cao ở đâu?

Chủ tịch Hiệp hội Du lịch châu Á Thái Bình Dương (PATA) tại Singapore cùng các chuyên gia cấp cao khác đã chỉ ra rằng, đầu tư vào nhân lực chất lượng cao sẽ giúp du lịch Việt khởi sắc hơn nữa.

Nhân lực chưa theo kịp tốc độ phát triển

Tại một diễn đàn về Du lịch và Khách sạn của Đại học RMIT, ông Wong Soon Hwa - Chủ tịch PATA Singapore - cho biết ông khá ấn tượng với tốc độ tăng trưởng du lịch của Việt Nam. Ông dẫn chứng lượng khách quốc tế ghé thăm Việt Nam đã tăng với tốc độ đáng thèm muốn:  30% mỗi năm, từ 10 triệu người năm 2016 lên 13 triệu người năm 2017, 15 triệu người năm 2018. Song theo ông, nguồn nhân lực ngành này vẫn chưa sẵn sàng để khai thác tối đa tiềm năng du lịch nước nhà.

Vũng Tàu- một trong những điểm du lịch thường xuyên " quá tải".

Với 30 năm kinh nghiệm trong ngành du lịch và khách sạn toàn cầu, ông Wong đưa ra những nhận định thú vị về du lịch Việt so với các nước trong khu vực ASEAN. Việt Nam hiện đang đứng thứ 67 trên 136 quốc gia trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh du lịch toàn cầu. So với các quốc gia khác trong khu vực, vị thế này thua xa Singapore (xếp thứ 13), Malaysia (26) và Thái Lan (34).

Ông Wong chia sẻ rằng ông đã quay lại Thái Lan hơn 100 lần, song chỉ ghé Việt Nam vài dịp. Khảo sát của PATA cũng cho thấy, chỉ 10-40% khách du lịch sẽ quay lại Việt Nam, trong khi tỉ lệ này ở Thái Lan lên đến 80%. Trong mắt du khách quốc tế, Thái Lan là điểm đến hấp dẫn hơn do người dân địa phương nói tiếng Anh trôi chảy và thường xuyên nở nụ cười thân thiện hơn ở Việt Nam. 

Năm 2017, ngành du lịch Việt đã thu về 23 tỉ USD, đóng góp 7,5% vào GDP. Đây là mức tăng doanh thu ấn tượng, nhưng nếu chia cho 1,3 triệu lao động ngành du lịch sẽ cho ra mức năng suất khá thấp, với chỉ 3.477 USD/năm cho mỗi nhân lực trong ngành này. Trong khi ở Thái Lan, mỗi lao động tạo ra 8.369 USD/năm, gấp 2,5 lần; còn Singapore tạo ra 47.713 USD/năm, gấp 15 lần.

Đồng quan điểm với ông Wong, bà Vanya Trần – Tổng giám đốc Vietnam Hotel and Resort Investment cho biết, nhân sự ngành du lịch Việt không chỉ yếu ngoại ngữ, mà còn thiếu nhiều kỹ năng. 

Trong số 1,3 triệu lao động ngành du lịch hiện nay, chỉ có 42% được đào tạo đúng chuyên ngành, 38% từ các ngành khác chuyển sang, còn 20% chưa qua đào tạo chính quy mà chỉ được huấn luyện tại chỗ. Nhân lực du lịch Việt đang ở trong tình trạng "cao thiếu, yếu thừa". Theo bà Vanya Trần, ngay cả khi tốt nghiệp cử nhân du lịch hoặc “lăn lộn” trong nghề nhiều năm, lao động trong ngành này vẫn thiếu các kỹ năng mềm như giao tiếp, dẫn tour, quản lý khách đoàn, điều hành khách sạn, quảng bá resort, v.v. Các chuyên gia cũng đã đề xuất nhiều giải pháp giúp nâng cao năng lực cho nhân sự ngành du lịch tại Việt Nam như:  cải thiện tiếng Anh một trong những yêu cầu cấp thiết nhất; kỹ năng công nghệ “hi-tech” và kỹ năng giao tiếp thân thiện “hi-touch” trong thời đại du lịch 4.0.

Về định hướng lâu dài, tiến sĩ Jackie Ong - Giảng viên ngành Quản trị du lịch và khách sạn (Đại học RMIT Việt Nam) cho rằng, cần đầu tư đào tạo thế hệ lãnh đạo mới có khả năng thích ứng với ngành du lịch đang tăng trưởng với tốc độ chóng mặt. Đây phải là những nhân sự cấp quản lý có khả năng lãnh đạo, bản lĩnh kinh doanh và am hiểu văn hóa toàn cầu.

Cần tầm nhìn chiến lược từ nhà quản lý

Trước hàng loạt đề xuất tại Diễn đàn nguồn nhân lực du lịch, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nêu rõ quan điểm: “Du lịch là ngành có tính cạnh tranh toàn cầu và chúng ta khó thể áp dụng một chính sách bảo hộ nào vượt trội so với các nước”.

Và lẽ ra nhà quản lý ngành cần “đặt câu hỏi ngược” rằng nghề du lịch đã đủ hấp dẫn về đãi ngộ và cơ hội phát triển để thu hút nhân lực có kỹ năng trong và ngoài nước chưa? Từ đó mới có thể xây dựng chính sách nhân lực cho du lịch đặt trong tổng thể các chính sách khác có liên quan.

“Môi trường và cơ chế thu hút con người vào ngành du lịch mới là quan trọng! Vì sao chưa thu hút được nhân lực tốt? Trước tiên phải xem lại chính cơ sở đào tạo, chính doanh nghiệp làm nghề du lịch, tiên trách kỷ hậu trách nhân!”, Thủ tướng khẳng định góc nhìn chung về hấp dẫn nhân lực.

Người đứng đầu Chính phủ tin rằng, nếu có cơ chế tốt thì ngành du lịch còn có thể hấp dẫn được những nhân lực chất lượng cao từ nhiều lĩnh vực, ngành học khác nhau cùng tham gia như lịch sử, văn hóa, truyền thông, đối ngoại…

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc kết luận, các nhà trường cần cập nhật giáo trình, phương pháp đào tạo liên quan đến các ngành nghề thuộc lĩnh vực du lịch, đáp ứng tốt chuẩn mực quốc tế và xu hướng phát triển của công nghệ trong lĩnh vực du lịch. Và để ngành du lịch có đột phá, không thể chỉ dựa vào nguồn nhân lực, còn phải cải thiện cơ sở hạ tầng (giao thông, hạ tầng mềm - văn hóa, hạ tầng thông minh - chính quyền điện tử).

“Tuy nhiên, làm gì cũng phải có kế hoạch bài bản. Tôi yêu cầu Bộ VHTT&DL đưa ra tầm nhìn chiến lược dài hạn cũng như các phương hướng hành động hàng năm cho ngành du lịch. Từ đó, mới có bước đi chiến lược về đào tạo lao động, để không xảy ra hiện tượng lúc thừa, lúc thiếu”.